منوچهر بزرگمهر: از پیشروان نهضت ترجمه متون فلسفی و پرچمدار فلسفۀ تحلیلی در ایران
خلاصه
منوچهر بزرگمهر از زمره نويسندگاني بود كه در دهه بيست وارد صنعت نفت شد و در نقش فردي صاحب قلم، حلقه اصحاب قلم را در اين صنعت بيش از پيش تقويت كرد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
منوچهر بزرگمهر فرزند میرزا یوسف خان ملقب به علیم السلطنه در ۱۲۸۹ هـ. ش در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه آمریکایی تهران به پایان برد. دو سال در مدرسه حقوق به تحصیل پرداخت، در ۱۳۱۰ هـ. ش برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت و پس از اخذ درجه لیسانس حقوق از دانشگاه بیرمنگام به ایران بازگشت. پس از فارغالتحصیلی مدتی در وزارت معارف مشغول به کار شد. بعد به خدمت وزارت امور خارجه درآمد، در ۱۳۱۸ در شرکت بیمه استخدام شد. پس از گذشت یک سال به مشهد انتقال یافت و مدتی در راه آهن مشغول کار کرد. سرانجام در شرکت نفت آبادان و سپس در تهران به کار پرداخت. از ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۵ در دانشگاه تدریس کرد. تحصیل در اروپا و تسلط به زبان انگلیسی، او را به سوی مطالعه و ترجمه آثار فلاسفه جدید غرب سوق داد و از این رهگذر چهارده کتاب فلسفی به زبان فارسی ترجمه کرد. آثار متعددی از وی باقی مانده که از آن جمله میتوان به فلسفه نظری (قسمت اول) رسالهای «در تدبیر و حکومت الهی» تألیف سن توماس اکویناس، فلسفه نظری (قسمت دوم)، «تحلیل ذهن» تألیف برتراند راسل، «مسائل فلسفه» تألیف برتراند راسل، «منطق سمبلیک» تألیف سوزان لنگر، «زبان حقیقت، منطق» تألیف الف ج. آیر، و ... اشاره کرد.
پرچمدار فلسفۀ تحلیلی در ایران پس از عمری تلاش در عرصه قلم و ترجمۀ متون فلسفی غرب، سرانجام در 27 آبان ماه 1365 در آمریکا درگذشت.
منوچهر بزرگمهر از زمره نويسندگاني بود كه در دهه بيست وارد صنعت نفت شد و در نقش فردي صاحب قلم، حلقه اصحاب قلم را در اين صنعت بيش از پيش تقويت كرد. گويي صنعت نفت در گذشتههاي خود به مثابه كافههاي روشنفكري بود كه صاحبان قلم را طي چند دهه در دامن خود جمع كرد و آنها را در سطح شخصيتهاي برجسته و تأثيرگذار در عرصه فرهنگ و انديشه پرورد؛ بزرگاني همچون: محمدعلي موحد، حسن كامشاد، اسماعيل فصيح، منوچهر بزرگمهر، ابوالقاسم حالت، صادق چوبك، ابراهيم گلستان، نجف دريابندري، عزتالله فولادوند، صفدر تقيزاده، حميد نطقي، فواد روحاني، محمدعلي صفريان، مهرداد مهرين، مهدي ماحوزي، محمدجواد مصفا و شمار ديگري از شخصيتهاي بنام و پرآوازه ديگر از جمله اعضاي اين حلقه محسوب ميشدند كه هر يك سالها بعد با چاپ آثار گرانسنگ و متنوع خود نقش برجستهاي را در عرصه قلمِ اين مرز و بوم ايفاء نمودند. خاصه اين حلقه مترجمين صنعت نفت بود كه با پيوستن منوچهر بزرگمهر به اين صنعت رونقي ديگر به خود گرفت و ترجمه در اين صنعت حائز نقش و پايگاهي مستقل شد؛ خاصه مترجمان مطرحي همچون عزت الله فولادوند، حسن كامشاد و تا حدي نجف دريابندري و فؤاد روحاني كه با ترجمه آثار فلسفي، پيشروان انديشه نو را در مغربزمين به ايرانيان شناساندند و هر يك به سهم خود برگي از فلسفه غرب بر برگهاي موجود افزودند.
اما نقش و جايگاه منوچهر بزرگمهر در اين ميان چيز ديگري است. وي اگرچه شغل ديواني و اداري خود را در صنعت نفت اختيار كرده و به مناصب بالاي اداري همچون مشاور حقوقي شركت نفت و ریيس اداره حقوقی شركت نفت انگليس و ايران، دست يازيده بود؛ اما به عنوان مترجم آثار فلسفي در زمره اولين كساني بود كه تازههاي انديشه فلسفي غرب را به ايرانيان شناساند. او در زمره پيشگامان و مشعلداراني به شمار ميآيد كه در شناسايي فلسفه تحليلي و فيلسوفان تجربهگراي غرب به زبان فارسي صاحب كرسي است؛ به طوري كه ميتوان گفت گسترش تفكر اين مشرب فلسفي در ايران با آثار نوشتاري او صورت پذيرفته است. كسي نيست از دانشآموختگان رشته فلسفه كه نام منوچهر بزرگمهر را نشنيده و از مقام و شخصيت و مجموعه آثار ترجمهاي او بيخبر باشد. اهميت كار بزرگمهر آنجا نمايان ميشود كه پژوهشگران فلسفي طي چند دهه هنگامي كه ميخواستند درباره فلسفه تحليلي اطلاعاتي كسب كنند معمولا به سراغ آثار ترجمهشده او ميرفتند.
بهانه نوشتن اين كتاب، چنانكه مولف كتاب احمد راسخي لنگرودي در پيشگفتار نقل ميكند به زمستان 1393 بازميگردد كه نويسنده به اتفاق دو تن از دوستان روزنامهنگار خود سيروس علينژاد و علي دهباشي، به ديدار دكتر محمدعلي موحد نويسنده كتاب دو جلدي «خواب آشفته نفت» ميرود. در اين ديدار يك جلد كتاب «نفت و قلم» را كه به قلم احمد راسخي در سال 1389 انتشار يافت، به رسم يادبود به دكتر موحد تقديم ميشود. دكتر موحد پس از دريافت كتاب و نظري گذرا به فهرست آن، نويسنده را به نوشتن كتابي مستقل در پيرامون هر يك از نويسندگان و مفاخر صنعت نفت ترغيب و تحريض ميكند. ترغيب و تحريضي كه سالها بعد به تدوين و انتشار اين كتاب ميانجامد.
بزرگمهر در شرايطي كرسيدار فلسفه تحليلي در ايران شناخته شد كه نه درسآموخته فلسفه، كه خودآموخته فلسفه بود. رشته دانشگاهي را نه در رشته فلسفه، كه ساليان دراز در رشته حقوق گذرانده بود. او بيش از هر چيز در آغاز، دستي در رشته حقوق داشت و شغل ديواني و اداري خود را در همين رشته در صنعت نفت اختيار كرده و به مناصب بالاي اداري دست يازيده بود. نخستين آثار قلمي خود را نه در فلسفه و نه در قالب كتاب، كه در حوزههاي اجتماعي، اخلاقي و عرفاني، و در مطبوعات و جرايد آن روز ايران رقم زده بود. در اصل او در آغاز روزنامهنگاري غيرحرفهاي بود كه بعدها به مترجم حرفهاي كتابهاي فلسفي تبديل شد. ترجمههاي او از متون فلسفي در دهههاي چهل و پنجاه بالاترين شمارگان را از آن خود كرده بود.
اين کتاب که در هفت بخش گرد آمده است به بازشناسي فعاليتها، نگرشها، آثار و ديدگاههاي عرفاني و فلسفي منوچهر بزرگمهر به عنوان يكي از مترجمين مطرح و برجسته متون فلسفه تحليلي ميپردازد.
در بخش نخست با عنوان «ترجمه احوال» به شرح احوالات بزرگمهر در مقاطع مختلف سني؛ از دوران كودكي او تا واپسين روزهاي حيات و از تجارب ديواني، قلمي و آموزشي او تا ويژگيهاي شخصيتي او پرداخته ميشود.
در بخش دوم با عنوان «مرقعات صاحبدل»، تأليفات و سبك نوشتاري بزرگمهر مورد بررسي قرار ميگيرد و ايضا به طور نمونه به پارههايي از نثر او اشاره ميشود.
«در كسوت ترجمه» عنوان سومين بخش از این كتاب را به خود اختصاص داده است. در اين بخش از كتاب به ترجمههاي فلسفي بزرگمهر و نظرات ديگران در خصوص آن آثار و دقتهاي ويژه بزرگمهر در معادلسازي و معادليابي اصطلاحات انگليسي پرداخته ميشود.
در پخش چهارم با عنوان «فطرتي شكاك»، شكاكيت فطري و ديرباوري ذهني او و نيز چگونگي برونرفت وي از قلمرو شك و شكاكيت مورد بحث و نظر قرار ميگيرد.
بخش پنجم كه با عنوان كنايهآميز «پوزيتيويست صاحبدل» آمده است از رويكرد دوگانه و ناهمسازيها و نقيضهگويي بزرگمهر سخن به ميان آورده و جايگاه اخلاق را در ديدگاه پوزيتيويستي او و نيز نزديكي ديدگاه او را در عرصه اخلاق و سياست به نظريه افلاطون مورد بررسي قرار ميدهد.
«فيلسوف خودآموخته» عنوان ششمين بخش از اين مجموعه را به خود اختصاص ميدهد. در اين بخش به چيستي فلسفه تحليلي به عنوان گرايش فلسفي بزرگمهر و نيز آراي فلسفي و علاقهمندي وي به فلسفه تطبيقي پراخته شده است.
«تمدن و فرهنگ ايراني» به عنوان پايانبخش كتاب، به بخش حاشيهاي نظرات بزرگمهر ميپردازد. در اين بخش ديدگاه ويژه او در مورد ميراث تمدني و فرهنگي ايران و اسلام مورد بازكاوي قرار ميگيرد.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول: ترجمۀ احوال
فصل دوم: مرقعات صاحبدل
فصل سوم: در کسوت ترجمه
فصل چهارم: فطرتی شکاک
فصل پنجم: پوزیتیویست صاحبدل!
فصل ششم: فیلسوف خودآموخته
فصل هفتم: تمدن و فرهنگ ایرانی
کتابشناسی
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
منابع مشابه بیشتر ...
خواجه بهاءالدین نقشبند: زندگانی، آراء و طریقت (نقشبندیه طریقت خواجگان تا پیدایش مجددیه)
نجدت توسوندرحالیکه طریقتهای بسیاری در طول تاریخ پا به عرصۀ وجود گذاشتند و هر کدام با توجه به پشتوانههای نظر
کارنامۀ فیاض: مجموعۀ آثار دکتر علیاکبر فیاض به انضمام مقالهها و یادداشتها دربارۀ او، اسناد و تصاویر
به کوشش سلمان ساکت با همکاری اعظم رمضانی کامهعلیادکتر علیاکبر فیاض یکی از بنامترین چهرههای علمی و فرهنگی خراسان در صدسال اخیر است. او با وجود عمر
دیگر آثار نویسنده
غربت علم: علم و تکنولوژی در کشاکش مدح و ذم
احمد راسخی لنگرودیاگر گفته میشود غربت علم، مقصود اینكه علم در تاریخ خود با وجود آنهمه توجهات و كانون مراجعات، هموا
سارتر در ایران؛ بررسی نقش تأثیرگذار ژان پل سارتر در اندیشه روشنفکران ایران و شکلگیری کافههای روشنفکری در دهههای چهل و پنجاه
احمد راسخی لنگرودیاین کتاب قصد آن ندارد که سارتر را از حد معمول خود فراتر جلوه دهد و تبلیغی برای اگزیستانسیالیسم وی با
نظری یافت نشد.