معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نویسنده در این کتاب قصد دارد محل تلاقی نقاشان با شاعران و نویسندگان یا به عبارتی دیگر شکل و رنگ و کلمه‌ای که نقطۀ تلاقی آنان بوده است را مطمح نظر قرار دهد. بدین منظور به هنر این افراد پرداخته است: ون‌گوگ، پیکاسو، ماتیس، کله، روسو، براک، فرنانلژه، سالوادور دالی، سزان، برانکوزی، شاگال، جیاکومتی، بیکن و نیکولادو استایل.

دنیایی که شاعران از واژه‌ها بنیان می‌نهند هر اندازه که قابل تصور و تجسم باشد هم به هر رو قابل رؤیت است. در مقدمۀ این کتاب می‌خوانیم: «آن روز که مقابل آن تابلوی نقاشی که پیش‌تر گفته بودم چقدر دوستش دارم، از من پرسیدی: «‌‌‌این تو چیه که انقدر تو رو درگیر خودش کرده؟» سرپایی و شاید سهل‌انگارانه پاسخی به تو دادم که اکنون پس از روزها تفکر و تأمل و تعمق احساس می‌کنم که آن تنها پاسخ ممکن به آن پرسش بنیادین تو بوده است. آری، به نظر من یک تابلوی نقاشی یک تابلوی نقاشی است و بس. و در آن تابلوی نقاشی هم یک نقاشی بود و بس. آری، در آن تابلوی نقاشی یک نقاشی بود که مرا آن‌قدر درگیر خودش کرده بود. یادم هست تا من آن پاسخ سرپایی و شاید سهل‌‌‌‌‌انگارانه را دادم تو در حال گفتی: «می‌تونی بیشتر توضیح بدی؟‌» و من نتوانستم. در واقع خواستم، اما کلماتی درخور نیافتم. چنان‌که امروز هم به خود نمی‌توانم، اما امروز، از همین راه انبوهی از کلمات از نویسندگان و شاعران و ناقدان و خود نقاشان گرد آورده‌ام تا بلکه پاسخی درخور برای پرسش اخیر تو سامان دهم. لیک نمی‌دانم که به رغم این اکنون می‌توانم بیشتر توضیح دهم یا نه! شاید با هم این «‌‌‌توضیح بیشتر‌‌» یا دقیق‌تر از آن «‌‌‌تفهیم بیشتر‌‌‌» را سامان دهیم، یا شاید هم «‌‌‌‌فهم بیشتر‌‌‌» را، نمی‌دانم. شاید اینجا با یک نقاشی جدید مواجه شوی که پیش از این ندیده بودی‌اش و همین خوشحالت کند. شاید هم آن نقاشی را که پیش از این بارها دیده بودی‌اش امروز به نحو دیگری ببینی و این خوشحالت کند. آشکارا بگویم که هدف این نوشتار هم همین است. من از عهدۀ «توضیح بیشتر» برنمی‌آیم، قصد «‌‌تفهیم بیشتر‌» را هم ندارم که از عهدۀ این نیز برنمی‌آیم، اما، شاید بتوان بزنگاه‌های درخور مسیر موجود و حتی شناخته شده را قدری دقیق‌تر مطمح‌نظر قرار داد که این جای خود کم‌کاری نیست. شاید هم بتوان تمهیدی چید که چشم‌های مخاطب را در این بزنگاه‌ها یا شاید بهتر است بگویم ایستگاه‌ها قدری استراحت داده، مقیم کرده و یا حتی برای همیشه سکونت داد».

درک و دریافت فیلسوفان، نویسندگان و شاعران قرن نوزدهم فرانسه از آثار نقاشان این دوره به زعم خود این نقاشان بهتر و عمیق‌تر از درک و دریافت منتقدان بوده است. برای نمونه بالزاک هرگز پیرامون نقاشی چیزی ننوشته است؛ ولی قهرمان رمان او ـ شاهکار گمنام ـ یک نقاش است، چه موضوع این رمان هم اساساً نقاشی است. گفتنی است که التفات شاعران و نویسندگان به هنر نقاشی در قرن بیستم از این هم فراتر رفت. چنان‌که هر کدام از جنبش‌های نقاشی مدرن انبوهی از شاعران و نویسندگان را با دربر خود دارد یا در برابر خود.

نویسنده در این کتاب برای سامان‌دهی به پاسخی درخور به پرسش کسی که از او دربارۀ توجه عمیق به نقاشی کرده، بر نوشته‌ها و شعرهایی که با الهام از نقاشی‌ها بنیاد گرفته‌اند، متوسل شده و نقاشی‌هایی که بر اساس نوشته‌ها و شعرها خلق شده‌اند. برخی از اینان همسان و حتی یکسان هستند و برخی برخلاف متفاوت و حتی متضاد؛ اما در هنر حقیقت یکی نیست و توتولوژی پدیده‌ای است بسیار آشنا.

نکتۀ آخر اینکه اغلب نقاشان و شاعران و نویسندگان و فیلسوفانی که در این نوشتار بدان‌ها پرداخته شده، تبار فرانسوی دارند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

قسمت اول:

فصل اول: ون‌گوگ

فصل دوم: پیکاسو

فصل سوم: ماتیس

فصل چهارم: کله

فصل پنجم: روسو

فصل ششم: براک

فصل هفتم: فرنانلژه

فصل هشتم: سالوادور دالی

قسمت دوم:

فصل نهم: سزان

فصل دهم: برانکوزی

فصل یازدهم: شاگال

فصل دوازدهم: جیاکومتی

فصل سیزدهم: بیکن

فصل چهاردهم: نیکولادو استایل