معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

پیش از پیدایش سکه، در دنیای باستان، دادوستدهای تجاری پایاپای انجام می‌شد. اما مبادلۀ پایاپای، دشواری‌های بسیاری داشت. آرام‌آرام اندیشۀ بهره‌گیری از کالایی میانجی به جای معاملۀ جنس با جنس پدیدار شد. کالای واسطه‌ای می‌بایست دارای دو ویژگی باشد: باارزش بودن و فسادناپذیری؛ ویژگی‌هایی که در فلزات گرانبها وجود داشت. به این ترتیب فلزاتی چون طلا، نقره و برنز با اشکال مختلف و اوزان معین به عنوان کالای میانجی در دادوستدها وارد شدند. پاره‌های فلزی گرانبها به اشکال نامنظم گوناگون از قبیل دایره، چهارگوش، مفتول به‌هم‌پیچیده یا مفتول حلزونی‌شکل درست شده و در معاملات بسته به نیاز به وزن‌ها و اندازه‌های کوچک‌تر بریده و خرج می‌شدند.

سکه‌ها یکی از مهم‌ترین مستندات تاریخی است که شاید بتوان آن را گاه‌شمار ادوار تاریخ بشری دانست و در این میان بدیهی است که تاریخ کهن ایران‌زمین به عنوان یکی از پایگاه‌های پایا و پویای تمدن می‌تواند به روایت سکه‌ها مورد بررسی و کاوش قرار گیرد. رخدادهای تاریخی، تحولات سیاسی، اقتصادی و مذهبی را می‌توان در آیینۀ سکه‌ها به تماشا نشست و به تاریکی قرن‌ها با تلالو سکه‌ها نوری افشاند. این در حالی است که مطالعه تاریخ ایران باستان بدون منابع دست اولی چون سکه‌ها مطالعه‌ای ناتمام است؛ زیرا پژوهشگران این حوزه با فقدان منابع تاریخی دست اولی که توسط مورخان ایرانی نگاشته شده باشد، مواجه هستند.

روشن است که هر سکه آیینه‌ای است از آیین، آداب و رسوم، خط و زبان، وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی و هنری هر دوره از تاریخ کهن ایران است. با توجه به این مهم در قدم اول در این کتاب کوشش شده است پژوهشی فراگیر در مورد سکه‌های موجود پیرامون تاریخ ایران قبل از اسلام در موزۀ سکۀ آستان قدس رضوی انجام شود.

این کتاب دو هدف اساسی را دنبال می‌کند: نخست: نمایش و معرفی سکه‌های موجود در گنجینۀ آستان قدس رضوی و دوم بررسی موشکافانۀ ویژگی‌های کلی سکه‌های پیش از اسلام. از آنجا که سکه‌ها مهم‌ترین اسناد عینی و ملموس به‌جامانده از دنیای کهن هستند، بررسی دقیق ویژگی‌های ظاهری آنها همچون اندازه، وزن، جنس تقسیمات واحد، نقوش پشت‌ورو، سال ضرب، محل ضرب و همچنین دسته‌بندی تیپ‌ها و سبک‌های نقوش آنها ضروری می‌نماید.

نگارنده با درک این ضرورت در این کتاب کوشیده است فهرست و دسته‌بندی تازه و به‌روزی از مؤلفه‌های سکه‌های پیش از اسلام فراهم کند. افزون بر این تلاش شده تا بر پایه آخرین داده‌های سکه‌شناسی، تربیت و توالی تاریخی شاهان هر سلسله، تا حد امکان بازبینی و تصحیح شود. بنابراین در پژوهش پیش رو گاه شاهد تغییرات اساسی در انتساب برخی سکه‌ها به شاهان یا تغییر محدوده پادشاهی آنها در مقایسه با منابع پیشین هستیم.

فهرست مطالب کتاب:

سخن آغازین

پیش گفتار

شاهنشاهی هخامنشیان

لیدی

هخامنشی

مقدونی

سلوکی

باختری

شاهنشاهی اشکانیان

پادشاهی محلی خاراسن

پادشاهی محلی الیمایی

پادشاهی محلی پارس

شاهنشاهی ساسانیان

کتاب‌نامه

فهرست اهداکنندگان سکه به آستان قدس رضوی