معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربردارندۀ هشت مقاله در باب حافظ‌شناسی از نویسندگان غربی است که ترجمه شده است و در ابتدای کتاب نیز دیباچه‌ای به قلم مهدی ماحوزی آورده شده است.

سردار جفری در مقالۀ ارزشمند خود از اقبال و طرز تلقی او از حافظ سخن می‌گوید، افسون و جادوی شعرهای خواجه در شعر اقبال بازتابی دوگانه دارد. هرچند اقبال وارث سنت‌های شعری ایرانی و آخرین شاعر بزرگ کلاسیک فارسی‌زبان است، در آغاز شناختی عمیق از حافظ نداشت و در کتاب «اسرار خویش» او را شاعر شراب معرفی می‌کند و فلسفۀ زندگی او را با زندگی خویش که سازمایه‌اش کنشگری و تلاش مستمر است، ناسازگار و متفاوت می‌یابد. دیری نمی‌گذرد که بر اثر سرزنش برخی از فرهیختگان و آزادگان ندامت خود را صادقانه ابراز داشته در صدد جبران برمی‌آید و در کتاب بعدی خود «پیام مشرق» جبران مافات می‌کند و می‌گوید شاهین لاهور در برابر قدرت و عظمت بلبل شیراز تسلیم شد.

دومین گفتار نوشتۀ لئونارد لوییسون است. نویسنده در این مقاله نگاهی فراگیر به حافظ انداخته و جهات گوناگون شعر او را از حیث معنی و صورت مورد بررسی قرار داده و نیز به بیان شرایط اجتماعی و سیاسی و فرهنگی شیراز در زمان حافظ پرداخته است. همچنین در این گفتار توصیفی از شهر عشق، شیراز و کهکشان شعر فارسی در قرن چهارده، کارشناسی شعر در عصر حافظ، تدوین و تفاسیر دیوان حافظ در بیرون مرزهای ایران، حافظ‌محور بودن تمدن ایرانی و قرآنی، زندگی و عصر حافظ و سرانجام حافظ در فضای درباری شیراز آمده است.

مقالۀ سوم در بحث مواجهۀ فرهنگی مسلمانان با غرب در قرن هجدهم و تأثیر شعر حافظ بر اروپا است. فصل مشترک بوطیقای خواجه و نویسندگان رمانتیک انگلیسی در این مواجهه و نیز تفسیر حافظ و غزل‌هایش در آثار شرق‌شناس برجسته سرویلیام جونز و همراهان کمتر شناخته‌شده‌اش در این مقاله حائز اهمیت است. نویسنده در فرجام سخن حافظ را بزرگ‌ترین نابغۀ ادبی شرق اسلامی می‌شناسد و شیفتگی بریتانیایی‌ها را به حافظ و بوطیقای او مدیون نبوغ ذاتی ویلیام جونز و شرح دلنشین او از غزل «ترک شیرازی» یا «سرود پارسی» می‌داند.

در مقالۀ مربوط به پذیرش اشعار حافظ از «هلموت ریتر» محقق بزرگ آلمانی درگذشتۀ 1971 میلادی سخن رفته است. ریتر تصحیح ناتمام خود را از دیوان خواجه ناتمام گذاشت و درگذشت؛ ولی مقالۀ او دربارۀ حافظ در سال 1950 میلادی که شرحی است مختصر از همۀ وقایع و یافته‌های مهم تحقیقاتی دربارۀ حافظ، هنوز هم الهام‌بخش حافظ‌پژوهان است. سرنوشت غم‌انگیز 105 غزل حافظ که همکار افغانی ریتر از نسخۀ مجموعۀ سال 1400 به دست‌خط خود نسخه‌برداری کرده و برای او فرستاده بود و هرگز به دست او نرسید، ریتر را سخت حیرت‌زده کرد و یک بار دیگر حجابی از رمزوراز گزد کهن‌ترین و کامل‌ترین دیوان حافظ تا امروز تنیده شد. نویسنده سپس از نسخۀ تصحیح‌شده از ناتل خانلری یاد می‌کند و اطلاعاتی مبسوط در مورد نسخه‌ها شناخته شده از حافظ به دست می‌دهد و نیز به تفأل از دیوان خواجه اشاره می‌کند.

امرسن بیش از 100 قطعه شعر خواجه را ترجمه و تفسیر و سی سال از عمر خود را صرف شناخت حافظ و مطالعۀ دیوان او کرد. در مقالۀ هفتم از هنر امرسن در نثر و نظم و تأثر خاص او از شعر حافظ به تفصیل سخن رفته است.

در مورد تفسیر غزل‌های حافظ در مقالۀ پنجم از دوگانگی در تعداد غزل‌های دیوان خواجه و نیز زندگی‌نامۀ وی و از دو دورۀ تاریخی عصر تیموریان و حافظ در قرن‌های شانزده و هفده و همچنین تأثیر نقاشان و خطاطان از شعر خواجه نکاتی آورده شده است. افزون بر این نویسنده در این گفتار از ویراست‌های گوناگون دیوان خواجه یاد کرده و به تفصیل کوشش‌های ناتل خانلری را در تصحیح نسخه‌ای از حافظ و برگردان آن به زبان انگلیسی تبیین و از او تقدیر کرده است.

در «ترجمۀ حافظ به انگلیسی» نویسنده ضمن برشمردن و نقد سه نوع ترجمه (ترجمه‌های تحت‌اللفظی منثور، ترجمه‌های تقلیدی از وزن یا قافیه یا هر دو و ترجمه‌های آزاد در زبان انگلیسی) بهترین مترجم غزل حافظ را خانم گرترود بل معرفی می‌کند و از زبان ادوارد براون می‌گوید: «ترجمه‌های تحت‌اللفظی بل هنرمندانه‌ترین و وفادارترین ترجمه‌ها از غزل حافظ است».

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه/ مهدی ماحوزی

حافظ شیرازی/ سردار جفری؛ ترجمۀ مسعود فرهمندفر

درآمدی بر مطالعۀ حافظ: فضای اجتماعی، تاریخی و ادبی حافظ در شیراز/ لئونارد لوییسون؛ ترجمۀ شادی محی‌الدین قمشه‌ای

مواجهۀ فرهنگی مسلمانان با غرب در قرن هجدهم: تأثیر شعر حافظ بر اروپا/ گلفشان خان؛ ترجمۀ طهورا آیتی

پذیرش اشعار حافظ: انتقال متنی در چشم‌اندازی تاریخی/ اریکا گلاسن؛ ترجمۀ سعیده مظلومیان

تفسیر غزل‌های حافظ/ پریسلا سوچک؛ ترجمۀ فریده شهریاری

حافظ و وحدت شعری از طریق آهنگ شعر/ مایکل کریگ هیلمن؛ ترجمۀ علیرضا جعفری

امرسن و حافظ: سیمای شاعر دینی/ پل کین؛ ترجمۀ مسعود فرهمندفر

ترجمۀ حافظ به انگلیسی/ دنیسن راس؛ ترجمۀ لیلا ناصرخاکی