معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربردارندۀ مجموعه‌ای است از مقاله‌ها، یادداشت‌ها و گفتگوهای نویسنده که طی ده سال اخیر در مجلات مختلف منتشر شده است.

محمدمنصور هاشمی را می‌توان یکی از تاریخ‌نگاران اندیشه در ایران معاصر دانست. او که یکی از مهم‌ترین تک‌نگاری درباره سیداحمد فردید را نوشته است، علاقه و توجه شایانی به بررسی آراء و افکار متفکران معاصر ایرانی در عرصه فرهنگ و فلسفه دارد.

این مجموعه نه از حیث موضوعات و نه از حیث نحوۀ پرداخت به موضوعات وحدت ندارد؛ هر مطلب مستقل است و بدون مطالب قبلی و بعدی می‌شود آن را خواند. اگر چه مطالب بر اساس تقسیم‌بندی آنها به سه مقولۀ صوری مقاله و یادداشت و گفتگو مرتب شده است، مرز میان مقاله و یادداشت قطعی نیست. در بخش گفتگوها افزون بر مصاحبه‌ها از مطالب برخی میزگردهایی که نویسنده در آنها شرکت داشته است نیز مطالبی آورده شده است.

در این کتاب هم مقالات فلسفی هست، هم مطالبی در تحلیل ادبیات و هنر و علوم انسانی؛ هم نقد و نظرهایی درباره تاریخ اندیشه‌ها در ایران معاصر و چهره‌های برجسته روشنفکری هست، هم تأملاتی درباره وضع تاریخی ما و نسبت‌مان با توسعه‌یافتگی. آنچه این مجموعۀ پراکنده را که در آن هم مقالات فنی و فلسفی است و هم یادداشت‌های روزمرۀ فرهنگی به هم پیوند می‌دهد، دغدغۀ نویسندۀ آنهاست. در تمامی مطالب کوشش شده است مسئله‌ای که در اینجا و اکنون قابل طرح و تأمل بوده، مطرح شود و مورد تأمل قرار گیرد.

محتوای اين مقالات در حوزه کلی اندیشه و تاریخ اندیشه در ایران است که در طول یک‌دهه گذشته در نشریاتي تخصصی چون مهرنامه، حرفه ‌هنرمند، اخبار ادیان و برخی از جشن‌نامه‌ها منتشر شده بودند. برخی از این مقاله‌ها درباره متفکران معاصر ایران چون مراد فرهادپور، آرامش دوستدار، مهدی بازرگان، علی شریعتی و مصطفی رحیمی است. در این مقالات منظومه فکری این متفکران شرح شده است. همچنین برخی مقاله‌های نویسنده درباره فیلسوفان خارجی چون لودویگ ویتگنشتاین، گئورگ ویلهلم فریدریش هگل و فیلسوفان ایرانی چون ملاصدراست. تعدادی از مقاله‌های موضوعی چون «نسبت علم و دین» و همچنین چند گفتگو با برخی نشریات، محتوای مقاله‌هایي ديگر از این کتاب است.

کتاب در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول مقالات نام دارد و در آن مقالاتی با عنوان «جوهر از نظر ابن عربی، جوهر از نظر اسپینوزا»، «هگل و مسئله اصالت ماهیت یا وجود: نقد قرائت مرتضی مطهری از فلسفه هگل»، «نظریه امت و امامت علی شریعتی: شیعی یا مارکسیستی؟»، «قبض و بسط نگرش تاریخی: درباره عبدالکریم سروش و نگاه او به تاریخ»، «اندیشه‌ دوره استقرار: مصطفی ملکیان در تاریخ روشنفکری ایران» و .... تصنیف شده است.

بخش دوم یادداشت‌ها نام دارد و مطالبی با این عناوین در این بخش وجود دارد: «سید احمد فردید و نسبت او با محافظه‌کاری»، «مارکسیسم اسطوره‌پرداز: درباره شریعتی و مائو»، «سنت‌گرایی و اندیشه معاصر ایران»، «مغالطه بزرگ: نقدی بر نظریه عبدالکریم سروش درباره دوگانه سنت و مدرنیته»، «روشنفکری و چپ‌گرایی»، «چپ‌خوانی در ایران»، «تنهایی و تفکر: به احترام فیلم هانا آرنت»، «ادبیات عامه‌پسند و تفکر»، «معلم مهربان ما: یادداشتی به یاد عبدالمحمد آیتی»، «روشنفکری، روشنگری است: به احترام ابوالحسن نجفی»، «شما همان کارتان هستید: به احترام کریم مجتهدی»، «فیلسوف فرهنگ ایران امروز: به احترام داریوش شایگان»، «مثلث تداعی‌های گیاه و سنگ: به احترام عزت‌الله فولادوند» و .... .

در بخش سوم که به گفتگوها اختصاص داده شده است نیز «گفتگویی درباره علی شریعتی و میراث او»، «گفتگویی درباره فراز و فرودهای اندیشه‌های عبدالکریم سروش»، «گفتگویی درباره روشنفکری دینی»، «گفتگویی درباره دین، معنویت و کثرت‌گرایی»، «گفتگویی درباره پیشرفت در تاریخ»، «کی می‌رسد باران؟ گفتگویی دربارۀ شعر نو و مؤلفه‌های آن»، «گفتگویی درباره دینداری و لیبرال‌دموکراسی»، «تاریخ‌نگاری اندیشه‌ها» و .... به چشم می‌خورد.