معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در طول دو دهۀ گذشته عباس کیارستمی کارگردان خانه دوست کجاست، زیر درختان زیتون، کلوزآپ، طعم گیلاس، باد ما را خواهد برد، مثل یک عاشق و خیلی فیلم‌های دیگر به فستیوال‌ها و دانشگاه‌های سراسر دنیا رفته و کارگاه‌هایی را برگزار کرد. او سر کلاس‌های کارگاهی آنها را هدایت کرده و دوربین به دست به اینجا و آنجا فرستاد و در نهایت کارهایشان را به نمایش درمی‌آورد تا در موردشان گفتگو شود. این کتاب حاصل بندزدن یادداشت‌های نگارنده است: مصاحبه‌ها و نوشته‌های پراکنده‌ای که در طول سالیان برخی در تهران و برخی در حاشیه کارگاه‌ها در شهرهای مختلف (لندن، مراکش، پتنزا، اوسلو، نیویورک، سیراکوز) از او جمع‌آوری شده است.

در مقدمۀ نویسنده آمده است: «کیارستمی به‌خوبی آگاه است که در جایگاه شاگرد، ما همان اندازه از یکدیگر می‌آموزیم که از آموزگار. برای همین هم ساختن مداوم فیلم در بستر کار گروهی را بهترین روش برای آموزش ظرافت‌های فیلم‌سازی می‌داند. کارگاه‌های او این بستر را فراهم می‌کند. در این کارگاه‌ها ایده‌ها آبیاری می‌شود و فیلم‌های کوتاه در کوتاه مدتی سر از خاک برمی‌آورد. خطابه‌ای در کار نیست. به جایش گروهی به گرد هم آمده و حلقه‌ای را شکل می‌دهند که در میانه آنها تصمیم‌ها گرفته و کارهایی پدیدار می‌شود. در این حلقۀ تنوع آرا و پذیرا بودن جهش‌های متعدد به ناشناخته و جلسات نقد و بررسی به کیارستمی اجازه می‌دهد که بینش خود را در میان بگذارد، عینک مجاز ما را از غبار پندارها پاک کند تا نگاهی تازه به موضوع‌‌مان بیاندازیم».

در پیش‌گفتار مایک لی ـ نویسنده و کارگردان بنام بریتانیایی ـ می‌خوانیم: «هر فیلمساز مستقلی مایل است خود را استثنایی بشمارد و بسیاری بی‌شک چنین‌اند، کم یا بیش. اما هیچ‌کدام را منحصر‌به‌فردتر از دوستم عباس کیارستمی نمی‌دانم. اوست بنیان‌گذار و کاروان‌سالار حماسه کم‌گو، نخبه هنرمندی که عیار سینمای انسانی را به درجه کم‌مانندی از خلوص رسانده است. اوست آموزگاری که بی‌خواست آموزش ما را متواضعانه با حقایقی مواجه می‌کند که از شدت روشن‌ضمیری نورشان چشمانشان را می‌زند. اوست شهرآشوب شوریده‌ای که قابلیت شگفت‌آوری برای به زبان‌آوری ایده‌ها و روش‌هایی دارد که مرکز ثقل مخاطب را جابجا می‌کند و او را به نعره وامی‌دارد، هرچند از سر شوق. نکته‌هایی از معرفت و بینش دشوار به دست‌آمده عباس چون کشمش در شیرینی این کتابِ مایه‌ور پراکنده است. این کتاب لحنی شخصی، کاربردی، حرفه‌ای، طنزآمیز، عاطفی، فلسفی، هنری و فنی دارد که به کار هر فیلمساز پابه‌راهی می‌خورد. عباس در حین اینکه ما را هدایت می‌کند، در نهایت گوی و میدان را به دست خودمان می‌دهد تا حقیقت خود را بنا کنیم. برای همین است که این کتاب بی‌شک خشت بنای ادبیات سینمایی خواهد شد».

این کتاب یک مصاحبۀ درازدامن یا یک دستورالعمل برای فیلم‌سازی نیست. یک کتاب پژوهشی در مورد سینمای ایران یا نگاهی دیگر به فیلم‌های عباس کیارستمی هم نیست، بلکه چکیده‌ای است از روش کارگردان و تلاشی برای درک اساسی تجربه‌ای غالباً رازآلود. این کتاب در حقیقت برداشت‌ها و گزیده‌های به دقت غربال‌شدۀ نگارنده است از «روش‌شناسی» کیارستمی، ادای دینی است به رویکرد هنری و نگرش فلسفی او به هستی و ارتباط حسی او با محیط پیرامونش. تیزبینی و شفافیت ذهنی کیارستمی را از خلال گفته‌های منعکس‌شده در این کتاب می‌توان دریافت. به عبارت دیگر این کتاب نگاهی است شاعرانه به زیبایی‌شناسی کیارستمی و تلاش او برای آفرینش معنا از راه سینما. همچنین مجموعه‌ای است از راهنمایی‌های عملی که حول اصول کلی سازمان‌دهی شده است.