معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب از کتاب‌هایی است که برای معرفی شاخه‌های مختلف مطالعات زبانی به چاپ رسیده و در این کتاب دربارۀ گفتمان به عنوان یکی از شاخه‌های مطالعات زبانی سخن گفته شده است. هدف از مطالعۀ گفتمان یافتن راه‌های به‌کارگیری منابع رمزگذاردۀ موجود در زبان جهت برقراری ارتباط است. از این منظر تحلیل گفتمان، مطالعه‌ای عام چگونگی ساخت و القای معنی در جریان تولید و درک متن توسط گویشوران است.

واژۀ گفتمان اما می‌تواند به گونه‌ای کاملا متفاوت درک شود. تنها زبان مورد استفادۀ گویشوران نیست که معنی را می‌سازد؛ گروه‌های اجتماعی‌ای که این گویشوران در آن عضو هستند نیز در ساخت معنی مؤثرند. معانی ساخت‌های فرهنگی ـ اجتماعی واقعیات هستند و باورها و ارزش‌های برخاسته از شیوه‌های تفکر دربارۀ جهان را توصیف می‌کنند. از این منظر مطالعۀ گفتمان نه بر چگونگی درک زبان‌شناختی معنی در متن که بر چگونگی انعکاس ساخت اجتماعی در متون تمرکز دارد.

این دو شیوۀ تفکر دربارۀ گفتمان مستقل و مجزا از یکدیگر نیستند و فقط بر جوانب متفاوت از گفتمان تأکید دارند. در این کتاب نگرش زبان‌شناختی به گفتمان بیشتر از نگرش جامعه‌شناختی به آن مورد توجه قرار گرفته و بر مفهوم گفتمان به مثابۀ کاربرد زبان تأکید شده است. با این وجود در بخش‌هایی از کتاب کلیات مفاهیم مربوط به تحلیل گفتمان از دیدگاه جامعه‌شناختی در بخش مطالعات کلی نیز مطرح شده است تا امکان بحث و بررسی بیشتر در بخش دوم کتاب فراهم شود.

ساختار کتاب از سه بخش کلی شکل یافته است: مطالعات کلی، مطالعات جانبی و منابع. در بخش اول نگاهی اجمالی انداخته شده به مشخصه‌های اصلی شاخۀ گفتمان و اصول و مفاهیم کلیدی این حوزه بیان شده است. این مفاهیم به شکلی ساده و با ارائۀ مثال‌هایی واضح معرفی شده‌اند. در بخش دوم جزئیاتی از موضوع مورد مطالعۀ این کتاب آورده شده که در این بخش قسمت‌هایی از متون تخصصی نوشته شده ارائه شده است. این بخش هدفی متفاوت از مطالعات کلی دارد و به گونه‌ای طراحی شده است که توجه خواننده را به موضوعی خاص جلب می‌کند. در پایان هر نقل قول پرسش‌هایی مطرح شده که توجه خواننده را به موضوعاتی از مطالعات کلی مورد بررسی جلب می‌کند و دیدگاه‌های مختلف را در مورد یک موضوع خاص معرفی می‌کند. در بخش سوم مجموعه‌ای از آثار زبان‌شناسان به صورت طبقه‌بندی شده و متناسب با مباحث مطرح شده در هر فصل از بخش اول معرفی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمۀ نویسنده

بخش اول: مطالعات کلی

فصل اول: کاربرد زبان

فصل دوم: ارتباط

فصل سوم: بافت

فصل چهارم: قواعد طرح‌واره‌ای

فصل پنجم: روابط همبافتی

فصل ششم: تبادل معنایی

فصل هفتم: تحلیل انتقادی

فصل هشتم: تحلیل متن

بخش دوم: مطالعات جانبی

بخش سوم: منابع