معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

وجود پیشینه کهن و درخشان تاریخی، زندگی اقوام و طوایف مختلف در کنار هم و تنوع آب و هوایی باعث شده است که کشور ایران دارای گنجینۀ بسیار غنی و سرشار از آداب و رسوم، لهجه‌ها، جشن‌ها، قصه‌ها، افسانه‌ها، اعتقادات، ضرب‌المثل‌ها، بازی‌ها و ... باشد؛ به همین دلیل دامنه فرهنگ عامه در ایران بسیار متنوع و وسیع است.

استان مازندران با تاریخ تمدن دیرینه، یکی از مناطقی است که از نظر فرهنگ و ادبیات عامه بسیار غنی است و می‌تواند به عنوان پایگاه مردم‌شناسی و تحقیقات فولکوریک مورد توجه قرار گیرد و قبل از آنکه در جریان مدرنیته و گذشت زمان این میراث کم‌نظیر فرهنگی به دست فراموشی سپرده شود، ثبت و نگهداری گردد. در این میان شهر مرزن‌آباد نیز به عنوان یکی از شهرهای استان مازندران با داشتن عناصر فرهنگی متعدد و متنوع که حتی از روستایی به روستای دیگر متفاوت است، از منظر مطالعات مردم‌شناسی بسیار حائز اهمیت است.

در این کتاب به منظور ثبت و ضبط پاره‌ای از ویژگی‌های این منطقه که کم‌کم به دست فراموشی سپرده می‌شوند و همچنین درک تحولات فرهنگی آن که یکی از وظایف مردم‌شناسی است، به جمع‌آوری اطلاعات فرهنگی، فولکلور و آداب و رسوم منطقه مرزن‌آباد در قالب پژوهشی میدانی اقدام شده است.

شهر مرزن‌آباد در کوهپایه زیبای البرز در محل تلاقی دو رودخانه چالوس و براررود در دامنه تپه‌های کم‌ارتفاع منطقه بیرون بشم و کوهستان بخش مرزن‌آباد شهرستان چالوس قرار دارد و به واسطه شرایط خاص اقلیمی و آب و هوایی از گذشته بسیار دور محل سکونت بوده است.

این پژوهش که در مجموع به بخشی از فرهنگ عامه مردم مرزن‌آباد از گذشته تا به حال اختصاص یافته است، دربردارندۀ شش فصل است. در فصل اول ضمن تعاریفی از علم انسان‌شناسی، فرهنگ و فولکلور به ویژگی‌های کلی استان مازندران و شهر مرزن‌آباد پرداخته شده است. ضمن آنکه در این فصل در مورد چارچوب نظری، روش و فنون تحقیق نیز بحث شده است. در فصل دوم به سنت‌های رفتاری که در مرزن‌آباد مرسوم است، پرداخته شده و مراسم و جشن‌های منطقه‌ای و محلی، بازی‌ها، ورزش، تفریح و سرگرمی‌های بومی، آیین‌ها و مراسم مربوط به فعالیت‌های تولیدی و موسیقی محلی مورد توجه قرار گرفته است. فصل سوم این کتاب سنت‌های شفاهی نام دارد. ترانه‌ها، چیستان‌ها، لالایی‌ها، مثل‌ها، دوبیتی‌ها و افسانه‌های محلی به عنوان بخش مهمی از فرهنگ عامه در این فصل تشریح شده است. در فصل چهارم فرهنگ و سنت‌های مادی شامل خوراک، پوشاک، صنایع دستی، آلات موسیقی، معماری و مسکن به عنوان اصلی‌ترین عناصر فرهنگ مادی و قابل رؤیت مورد توجه قرار گرفته‌اند. فصل پنجم نظام خانواده و مراسم گذار نام دارد و مسائلی نظیر تولد، ازدواج و مرگ عناوین اصلی این فصل را شکل می‌دهند. بالاخره اینکه در فصل آخر این پژوهش اعتقادات و باورهای عامیانه مردم مرزن‌آباد بررسی شده است. در این فصل به موضوعاتی چون شیوه‌های درمان و طب سنتی، سفره‌های نذری و .... توجه شده است.

فهرست مطالب کتاب:

فصل اول: کلیات

1. مردم‌شناسی؛ فرهنگ و فولکلور

2. چارچوب نظری

3. روش و فنون تحقیق

4. ویژگی‌های محل تحقیق

5. ویژگی‌های شهر مرزن‌آباد

فصل دوم: سنت‌های رفتاری

1. مراسمی که در یک سال هجری در مرزن‌آباد انجام می‌شود

2. آیین‌ها و مراسمی که در گردش یک سال قمری در مرزن‌آباد انجام می‌شود

3. آیین‌ها و مراسم منطقه‌ای

4. بازی‌های عامیانه و محلی

5. ورزش و تفریحات منطقه‌ای و محلی

6. آیین‌ها و مراسم مربوط به فعالیت‌های تولیدی

فصل سوم: سنت‌های شفاهی

1. داستان‌ها و افسانه‌های محلی

2. ضرب‌المثل‌ها

3. طنز شیرین و تلخ

4. چیستان

5. ترانه‌های محلی

6. لالایی

فصل چهارم: سنت‌های مادی

1. خوراک

2. پوشاک

3. صنایع دستی

4. موسیقی‌سازی

5. معماری و مسکن

فصل پنجم: نظام خانواده و مراسم گذار

1. ساختار مناسک گذار و ویژگی و کارکردهای آن

2. نظام خانواده در مرزن‌آباد

3. مراسم ازدواج

4. تولد و فرزندآوری

فصل ششم: اعتقادات و باورهای عامیانه مردم مرزن‌آباد

1. باورها، عقیده و خرافات

2. باورهای عامیانه مردم مرزن‌آباد در مورد پدیده‌های آسمانی

3. باورهای عامیانه در مورد ایام هفته

4. باورهای عامیانه راجع به حیوانات

5. سفره‌های نذری

6. باورها و اعتقادات در مورد شیوه‌های درمان و طب سنتی

7. سایر باورها