معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

داستان‌های هزارگانی که در فرهنک ایرانی و اسلامی ما سابقه‌ای هزار ساله و حتی بیشتر دارد؛ از لباب الالباب عوفی که بیش از دو هزار حکایت دارد و تذکره الاولیای عطار تا هزار حکایت صوفی (از مؤلفی ناشناخته در قرن هفتم) تا کارهای معاصر که معرفی تمامی آنها در مقدمه کتاب آمده است. زندگی مادی و ماشینی و بحران‌زده امروز که دنیای مجازی از دنیای حقیقی سبقت گرفته و سیطره پیدا کرده است، پادزهری بهتر از عرفان و سلوک معنوی ندارد. مراد ما عرفان عاشقانه ادبی و اخلاقی است، نه تصوف عملی و خانقاهی که پایه‌اش بر عزلت گرفتن از اجتماع است و گلیم خود را از موج به‌دربردن. فراوانی کتاب‌های عرفانی و کمبود وقت و دشواری برخی متون از عواملی است که خوانندگان حرفه‌ای را هم از مراجعه به متون باز می‌دارد. با درک این نکات، از معتبرترین و خوش‌خوان‌ترین آثار از قرن سوم و چهارم (بایزید و حلاج) تا قرن نهم قمری (که روزگار جامی است) و از آثاری که یا فارسی است یا به فارسی ترجمه شده، در این کتاب به‌گزینی شده است به قول نظامی:

یک دسته گل دماغ‌پرور                                          از خرمن صدگیاه بهتر

در واقع از از بایزید و حلاج و اخبار آن آغاز می‌شود و قرن به قرن پیش می‌رود تا به جامی و حافظ می‌رسد. این کتاب نه تصحیح، بلکه گردآوری و به‌گزینی بیش از هزار حکایت و هزار عبارت از متون عرفانی فارسی یا ترجمه شده به فارسی است، دامنه تاریخی این کار از آغاز، یعنی عصر و آثار بایزید بسطامی (قرن سوم و چهارم هجری قمری) تا پایان قرن نهم (مختوم به دو اثر - نفحات‌الانس و بهارستان - از عبدالرحمن جامی 817-898 ق) در مجموع هفت قرن می‌باشد. رسم‌الخط اکثر حکایت‌ها و عبارات امروزین است و چون ترتیب و توالی تاریخی دارد و کتاب به کتاب پیش می‌رود، منبع هر حکایت یا عبارت و غالباً سال کتابت هر کتاب روشن است.

عارفان صاحب این آثار بی‌شبهه بزرگ‌ترین صاحب‌نظران پرورده و پرورندۀ فرهنگ عرفانی، اسلامی، ایرانی هستند. منابع نقل شده در این کتاب شامل 86 کتاب است که نام آنها به ترتیب سنوی یعنی تاریخ وفات صاحبان آثار آمده و در فهرست مندرجات هم همان نظم را دارد.

کتاب‌هایی که حکایاتی از آنها آورده شده، به ترتیب عبارتند از:

دستور الجمهور، تاج العارفین، اخبار حلاج، سیرت ابن خفیف، منتخب رونق المجالس و بستان العارفین و تحفة المریدین، اللمع فی التصوف، التعرف، عطف الألف المألوف علی اللّام المعطوف، نوشته بر دریا، تاریخ الصوفیة، شرح تعرف، رساله قشیریه، کشف المحجوب، دفتر روشنایی، طبقات الصوفیه، مجموعۀ رسائل فارسی خواجه عبدالله انصاری، پند پیران، کیمیای سعادت، کتاب الاربعین، مکاتیب فارسی غزالی یا فضایل الانام، سوانح العشاق، مجموعۀ آثار فارسی احمد غزالی، کشف الاسرار و عدة الابرار، تمهیدات، لوایح، نامه‌های عین‌القضات، دفاعیات عین‌القضات همدانی، روح الارواح، منتخب سراج السائرین، روضة المذنبین، کنوز الحکمة، انس التائبین، حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، التصفیة فی احوال المتصوفة، سرّ الاسرار، آداب المریدین، مقامات ژنده‌پیل، اسرار التوحید (فی مقامات الشیخ ابی سعید)، مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق، هزار حکایت صوفیان، گزیده در اخلاق و تصوف، شرح شطحیات، عبهر العاشقین، روزبهان‌نامه، فضایل بلخ، نسیم جمال و دیباچۀ جلال، رسالة الی الهائم الخائف من لومة اللائم، تذکرة الاولیاء، معارف بهاءولد، عوارف المعارف، رشف النصائح الإیمانیة، رسائل ابن عربی، مقالات شمس، المصباح فی التصوف، مناقب اوحدالدین حامد بن ابی الفخر کرمانی، مرصاد العباد، رسالۀ عشق و عقل، مرموزات اسدی در مرموزات داودی، فیه ما فیه، مجالس سبعه، لمعات، کلیات سعدی (گلستان و مجالس پنج‌گانه)، نفحة الروح و تحفة الفتوح، کشف الحقایق، انسان کامل، مناقب العارفین، مجموع آثار شیخ محمد شبستری، دقایق الحقایق، اوراد الاحباب و فصول الآداب، زندگی‌نامۀ مولانا جلال‌الدین مولوی، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی، چهل مجلس، مفتاح الهدایه و مصباح العنایه، مقالات و مقامات جناب شیخ صفی‌الدین اردبیلی، فصوص الحکم، قدسیه، فصل الخطاب، ترجمۀ مصباح الانس، فصوص الحکم (شرح دوم خوارزمی)، جواهر الاسرار و زواهر الانوار، ینبوع الاسرار فی نصایح الابرار، احوال و سخنان خواجه عبیدالله احرار، بهارستان و نفحات الانس.