معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

روث شری در كتاب «بررسی نوشته‌های زنان»، در پاسخ به این پرسش كه «آیا مقوله‌ای تحت عنوان ادبیات زنانه وجود دارد؟» توضیح می‌دهد كه متون بسیاری وجود دارد كه خواننده پس از مطالعه آنها قادر به تشخیص جنسیت نویسنده نیست؛ با این حال در تمامی فرهنگ‌ها زندگی و تجارب زنان و مردان از جهات بسیاری با یكدیگر متفاوت است و این تفاوت‌ها در نوشته‌های آنان به چشم می‌خورد. رشد و گسترش اندیشه‌های فمنیستی و تأكید بر این نكته كه ادبیات و زبان در طول تاریخ و در اغلب جوامع، نهادی مردانه بود و زنان قادر نبودند در این نهاد مردانه دیدگاه‌ها، تجارب و اندیشه‌های خود را بیان كنند، زمینه‌ساز پژوهش‌های زیادی درباره آثار زنان شد. در ایران نیز اگرچه در ساختار زبان برخلاف سایر زبان‌ها، مقوله جنس دستوری وجود ندارد، واژه‌ها و عباراتی به زنان و مردان نسبت داده می‌شود كه نشان از جنسیت‌زدگی زبانِ فارسی دارد.

از مشروطه به این سو، محققان و روشنفكران زیادی بر مسئله آموزش زنان و فعالیت‌های ادبی آنان تأكید كردند كه نتیجه آن تا امروزه تولید و انتشار آثار فراوانی از شعر و داستان و نمایشنامه از سوی نویسندگان و شاعران زن است؛ به گونه‌ای كه بسیاری از محققان از شكل‌گیری ادبیاتی جدید با ویژگی‌ها و ساختاری متفاوت با ادبیات مردان، تحت عنوان «ادبیات زنانه» در ایران سخن می‌گویند.

نویسندگان زن از آغاز برای بیان مفاهیم زنانگی، گونۀ ادبی رمان را بر ژانرهای دیگر ادبی برتر شمرده‌اند و رمان یگانه گونۀ ادبی بوده است که شماری بزرگ از زنان در آن سهیم بوده‌اند. مطالعۀ آثار داستانی زنان می تواند به روشن‌شدن زوایای متعدد از زمینۀ اجتماعی آن منجر شود.

بر اساس این دیدگاه‌ها در این پژوهش هدف اصلی، بررسی و کشف ویژگی‌های ساختاری و محتوایی آثار داستانی زنان است. از زمان نوشتن مجموعه داستان کوتاه آتش خاموش (دانشور، 1327) که نخستین مجموعه داستانی است که به قلم زنی ایرانی چاپ شده است، تا امروز آثار داستانی زیادی از زنان چاپ شده است. در این پژوهش از میان آثار داستانی زنان ده اثر انتخاب شد و بر مبنای تلفیق دیدگاه‌های جامعه‌شناسی زبان، زبان‌شناسی رمان و نظریه‌ زبان به مثابه نظامی نشانه‌شناختی اجتماعی هلیدی و رویکرد سبک‌شناسی آثار زنان، به بررسی سیر تحول گفتمان زنانه در این آثار پرداخته شده است.

در این کتاب، آثار «سووشون» نوشته سیمین دانشور، «خواب زمستانی» نوشته گلی ترقی، «کنیزو» نوشته منیرو روانی‌پور، «زنان بدون مردان» نوشته شهرنوش پارسی‌پور، «خانه ادریسی‌ها» نوشته غزاله علیزاده، «انگار گفته بودی لیلی» نوشته سپیده شاملو، «پرنده من» نوشته فریبا وفی، «آفتاب مهتاب» نوشته شیوا ارسطویی، «عادت می‌کنیم» نوشته زویا پیرزاد، «از شیطان آموخت و سوزاند» نوشته فرخنده آقایی تحلیل شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل 1: بازنمایی جنسیت در آثار نویسندگان زن

فصل دوم: جایگاه زنان در تاریخ ادبیات فارسی

فصل سوم: تحلیل آثار برگزیده