معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ادبیات فولکوریک در جهان ژانری شناخته شده است و ریشه‌های تأثیرپذیری آن از آیین و آداب اقلیمی نشئت می‌گیرد. تاریخ شعر بختیاری به پیشینۀ ادبیات شفاهی بازمی‌گردد، سروده‌های متنوعی که سبب رویکردهای بدیع در ادبیات اقلیمی گشته است. شاعران این حیطه ارکان اصلی حامیان میراث فرهنگ هستند و هیچ زمانی از سرچشمۀ عظیم جاودانگی دور نبوده‌اند و مضامین تازه‌ای را وارد ساختار ادبیات ملی کرده‌اند.

در آنتولوژي شعرِ شاعران اقليمي با عنوان «بافتار و ساختارِ ادبيات قوم بختياري» تاليف سريا داودي حموله، سه محور «زبان، تاريخ، فرهنگ» مدنظر بوده است. «زبان» ميراث قوم بختياري است، «تاريخ» تنها مقوله‎اي است که به خود معنا و مفهوم مي‎بخشد و احتياج به واسطه ندارد و «فرهنگ» اصالت و اِلمان‎هاي هر عصري را در بطن خود نهفته دارد.

ذهنیت شاعران شعر اقلیمی آوردگاهی از تضاد و تصادم به همراه دارد. این آغازگران با خلاقیت در زبان قومی به رستاخیز «رنگ، حرف و کلمه» روی آوردند تا آفرینشگری را در آینه‌های تودرتو به نظاره بنشانند. حیات مدرن «موج ناب» با شعر اقلیمی آغاز شد. نسلی که به پشتوانۀ فرهنگ قومی به دنبال کشف افق‌های دست‌نیافتنی بودند و با پرداخت به روساخت شعر (فرم) و ساختار معنایی از جسم کلمات گذر کردند تا طرحی نو دراندازند. عده‌ای از این نحله نظیر هوشنگ چالنگی، مجید فروتن، هرمز علیپور، آریا آریاپور، یارمحمد اسدپور، بتول عزیزپور، سیروس رادمنش، منصور ململی، امیر بهادری، سیدعلی صالحی و .... موج نخست شعر اقلیمی جنوب هستند که در بدو امر پرچم‌داران «شعر اقلیمی مدرن» نام گرفته‌اند.

ساختار جذاب شعر اقلیمی بار معنایی متفاوتی از آیین و سنت‌های بومی را به دوش دارد؛ تاریخ، جغرافیا و فرهنگ به هم گره می‌خورند تا این میراث زبانی نقش ساختاری بگیرد. گاه این پیچیدگی‌های بافتاری از نارسایی زبان ساختاری نیست، بلکه منبعث از جرقه‌های عرفانی ـ فلسفی است.

شعر اقلیمی زمینه‌ساز چند جریان ادبی در جنوب غربی بود. چهره‌های برجسته‌ای که در پی کشف فرم و فضاهای دیگری بودند، به‌واسطۀ آشنایی اقلیم بختیاری فرم‌های مختلفی به وجود آوردند. آن‌چنان‌که جریان اقلیم‌گرایان مدرن ملهم از شعر «موج ناب» است. این ناخودآگاه جمعی نشئت‌گرفته از ساختار و بن‌مایه‌های اقلیمی است، به طوری که انسان‌مداری، طبیعت‌سرایی و جان‌پنداری در شعر اقلیمی و شعر موج ناب نسبت محسوسی با هم دارند.

شعر اقلیمی مدرن خویشاوند نسبی شعر موج ناب است که بسان یک بیانیه نوستالژیک رویکردی تاریخی ـ اسطوره‌ای دارد. المان‌های قومی نبض حیات شعر اقلیمی‌اند که نمی‌توان منکر جذابیت‌های این نوع ژانر شد. شعرهای ساده و روان که هم‌گرایی ساختاری با هم دارند، به طوری که در این نوستالژیک‌سرایی‌های اقلیمی اشاره به کلماتی نظیر کوه، درخت، آسمان، زمین، ماه، ابر، باران، برف، تگرگ، بهار و .... تأکید بر طبیعت‌سرایی و انسان‌مداری است.

در بخش نخست این کتاب اشعار قدرت‌الله کیانی، حیاتقلی فرخ‌منش، محمدمراد یوسفی نژاد، غلام رضوی و خود نویسنده بررسی شده است.

زبان در انگاره‌های شعر اقلیمی آینه تمام‌نمای فرهنگ است، چنان‌که اقوام می‌توانند هویت خویش را از برکت زبان حفظ کنند. زبان شعر اقلیمی شناسنامه‌دار است؛ زیرا سبب هویت‌مندی می‌شود و در بخش‌های آوایی، دستوری و معنایی دارای ساختار منحصربه‌فرد است. در بخش دوم انگاره‌های شعر اقلیمی در اشعار ملازلفعلی کرانی، داراب افسر بختیاری و حسین پژمان بختیاری بررسی شده است.

شعر اقلیمی افزون بر تقویت زبان قومی، باعث جاودانگی تاریخ، اسطوره، افسانه، آیین، سنت و باورداشت می‌شود. در شعر اقلیمی آشنایی‌زدایی در سه سطح زبانی، مفهومی و اشکال ادبی بازنمود دارد. ساختار زبان شعر اقلیمی در بخش سوم در اشعار شاعرانی چون عبدالعلی خسروی، قهرمان محمدی، آرمان راکیان، داراب رئیسی و روشن سلیمانی بررسی گردیده است.

حسین حسن‌زاده رهدار، بهرام حاجی‌پور و مرید میرقائد شاعرانی هستند که شعر آنها از لحاظ ساختار فرمیک شعر اقلیمی در بخش چهارم بررسی شده است.

در بخش پایانی نویسنده دو گفتار را با عنوان «پساگفتارهای فرهنگ اقلیمی» آورده که دو گفتگو با نویسنده در خصوص ادبیات و فرهنگ اقلیمی است و نویسنده پاسخگوی سؤالاتی درباره نوشته‌ها و پژوهش‌های خود در این‌باره بوده است.

فهرست مطالب کتاب:

بخش نخست: بافتار شعر اقلیمی

بخش دوم: انگاره‌های شعر اقلیمی

بخش سوم: ساختار زبان شعر اقلیمی

بخش چهارم: ساختار فرمیک شعر اقلیمی

فصل پنجم: پساگفتارهای فرهنگ اقلیمی