معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شاهنامه بسان کوهی است و قدرت شاعری و خلاقیت فردوسی چون سونامی و البته که اقیانوس هم فرهنگ بزرگ آریایی است. با وجود این خلاقیت و قدرت شاعری موج عظیمی ایجاد شد و تقریباً در کتابی نیست که بعد از فردوسی به فارسی نوشته شده و تقریباً شاعری نیست که به فارسی یا حتی زبان‌های مجاور فارسی مانند اردو و ترکی شعر سروده باشد؛ اما از فردوسی یا ابیات و پیام‌ها و نام‌های کتاب او، به گونه‌ای که نشان دهد که بالاخره از دریای بزرگ شاهنامه نمی به او رسیده، یادی نکرده باشد. همچنین در نسخ خطی کتابخانه‌ها فراوان دیده می‌شوند کتاب‌هایی که در وزن و بحر شاهنامه و در موضوعات مختلف اعم از دینی، تاریخی، تعلیمی، سرگذشت و مناقب شاهان و بزرگان قصه‌های عامیانه پدید آمده است. نیز کارگاه‌های هنری در طول تاریخ به همت شاهان و متمولان و با اقدام هنرمندان بی‌همتا برای پدیدآوردن نگاره‌های شاهنامه راه‌اندازی شده و چه همه مردمانی که قرن‌ها در گذرگاه‌ها و مجامع عمومی و خصوصی و بعدتر در قهوه‌خانه‌ها و زورخانه‌ها ساعت‌های متمادی به نقل روایت گوسانان و راویان و مرشدها و نقالان دوره‌گرد و حرفه‌ای گوش فرا داده و دنیای تلخ و نادلپذیر خود را خواستنی و سرشار از امید کرده‌اند یا در لحظه‌های تاریک تاریخ که دیار و وطن این مردمان در معرض تهدید و تاخت‌وتاز بیگانگان قرار گرفته، خون چه بسیار کسانی با خواندن ابیات یا شنیدن صحنه‌هایی از شاهنامه به جوش آمده و مردانه گام به میدان گذاشته و جان در راه دیار و سرزمین خویش تسلیم کرده‌اند.

همایش «شاهنامه پس از شاهنامه» به این نیت راه‌اندازی شده تا گوشه‌ای از چنین رویکردی را بررسی کند و نشان دهد که چشم‌انداز مخاطبان شاهنامه تا کجاها گسترده و میزان نفوذ سخن فردوسی در بطن و متن ادبیات و فرهنگ ایران در چه پایه‌ای ارزیابی می‌شود. مقالات این همایش در دو بخش ویژه و عمومی ارائه شده که بخش ویژه مربوط به «تأثیرات فرهنگی و ادبی شاهنامه و سیر حماسه در ایران پس از شاهنامۀ فردوسی» را بررسی می‌کند و دربردارندۀ 24 مقاله است و بخش عمومی نیز اختصاص به بررسی «زمینه‌های متنوع مطالعاتی در قلمرو شاهنامه‌پژوهی» دارد که شامل نه مقاله است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت

سرسخن

بخش ویژه همایش: تأثیرات فرهنگی و ادبی شاهنامه و سیر حماسه در ایران پس از شاهنامۀ فردوسی

درآمدی بر شاهنامه‌پژوهی گورانی (هورامی)/ مظهر اداوی

بررسی بازتاب شاهنامه فردوسی در آثار سیاوش کسرایی بر اساس نظریۀ بینامتنیت/ داوود اسپرهم، امید سلطانی

بررسی موتیف‌ها در داستان‌های حماسی مبتنی بر رستم‌نامه، جهانگیرنامه و فرامرزنامه/ فاطمه اسحاق‌آبادی

هنر خوار شد جادویی ارجمند/ امیر الهامی

پژوهش‌های شاهنامه‌شناسی در مطبوعات عصر مشروطه (با تأکید بر روزنامۀ کاوه)/ علی باغدار دلگشا

بررسی علل نام‌گذاری فرد بر بنیاد شاهنامۀ فردوسی در ایران قرن بیست‌ویکم/ مینا بهنام

بازنمایی تطبیقی داستان خان سوم رستم در شاهنامۀ فردوسی با نگارۀ شاهنامۀ شاه طهماسب/ منصوره حاجی‌هادیان، مهدخت پورخالقی چترودی، علیرضا خواجه احمد عطاری

نقش تمثیل در حماسۀ ایرانی/ محمود حسن‌آبادی

بررسی نبردهای رستم در حماسه‌های شفاهی ایرانی بر مبنای روایات پساشاهنامه‌ای/ مژگان حسن‌پور

پهلوان فیل‌کش؛ شواهد نمادین نخستین نیرونمایی پهلوان در حماسۀ ملی/ لیلا حق‌پرست

تحلیل منظومۀ حماسی کوش‌نامه بر اساس روش نقد اسطوره‌شناسی و کهن‌الگویی/ حامد خیرآبادی

حمله‌نامه؛ گونه‌ای از حماسه‌های دینی پس از شاهنامه/ حسن ذوالفقاری

بررسی قصه‌های دیوان در فرامرزنامه بر اساس نظریۀ ریخت‌شناسانۀ پراپ/ تکتم رحیمی شعرباف

شاهنامه و منظومۀ منتخب مغان یا نادر دوران/ وحید رویانی

بررسی تطبیقی اسطوره ضحاک در شاهنامه و کوش‌نامه (بر مبنای خویشکاری اژدها در اساطیر و فلات ایران)/ هانیه ژرفی

توصیف حضور پیامبران سامی ـ اسلامی و اولیای الهی در روایات حماسی فارسی و تحلیل درون‌متنی انگیزه‌های پیوند این شخصیت‌ها با پهلوانان و اساطیر ایران/ فاخره سلجوقی

روایت‌های نبردهای کیخسرو از منظر حماسه‌های شفاهی پس از شاهنامه/ سیده فاطمه سیدی فرخد

پری افسونگر اسطورۀ گرشاسب در اوستا و متون پهلوی/ حمید طبسی

متن‌شناسی انتقادی (نقد متنی) نسخ یکی از نظیره‌های شاهنامۀ فردوسی (شاهنامۀ اسدی) و ارائۀ الگوی عملی .../ فرزاد قائمی

منهراس یا گندرو؟ جلال‌الدین گرگیج

شمایل‌شناسی دیو در روایت‌های متنی و تصویری شاهنامه/ فاطمه ماه‌وان

هنجارشکنی شخصیت حماسی در بانوگشسب‌نامه/ مریم مشرف، معصومه طالبی

نقد منابع داستان برزو در تاریخ دلگشای توکل‌بیگ در مقایسه با برزونامۀ کهن/ سیدجمال وزیری محبوب، فرزاد قائمی

تفاسیر دو اثر منثور قرن هفدهم برزونامه: داستان برزو، پسر سهراب، در احیاءالملوک و در تاریخ شمشیرخانی/ محمدجواد هادی‌زاده

بخش عمومی همایش: زمینه‌های تنوع مطالعاتی در قلمرو شاهنامه‌پژوهی:

تکوین شخصیت کیکاووس در اساطیر ایرانی/ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، فروغ اولاد

تحلیل شخصیت تهمینه، رودابه و منیژه در شاهنامه با رویکرد پسایونگی/ مریم اسمعلی‌پور، محمدجعفر یاحقی

جامعه‌پذیری کودکان در حماسه/ مریم حیدری

بررسی پیوند مفهومی ـ ایدئولوژیک اعتقاد به بخت و فرّه در داستان اردشیر بابکان در شاهنامۀ فردوسی/ محدثه‌السادات رضایی، هانیه اسدپور فعال مشهد

جستاری در گزارش فردوسی از اشکانیان از دیدگاه نقد منابع/ حامد صافی

نه سرد و نه گرم و همیشه بهار (پیشنهادی دربارۀ تصحیح مجدد بیتی از شاهنامه پیرایش خالقی‌مطلق)/ چنگیز مولایی

آز و راز؛ تحلیل مفهوم «قدرت» و در پیوسته‌های آن در داستان «رستم و سهراب» از منظر استعارۀ شناختی/ زهره هاشمی