معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سبک به‌حکم تفرد خود، تنها زمانی حکمت وجودی پیدا می‌کند که اثرآفرین فکر و احساس خود را بیان کند یا فکر و احساسی را که از آنِ خود کرده باشد و هم توانایی بهره‌جویی از امکانات بیانی درخورِ موضوع و نوع اثر را داشته باشد. ادبیات بدون سبک. بسیاری از منتقدان و مترجمان ما نیز فقدان سبک را از عوارض وضعیت ادبی در چند دهه اخیر می‌دانند و ترجمه‌ها را نیز به‌عنوان متن‌هایی شناسایی می‌کنند که در کارِ انتقال معنا هستند و نه درآوردن سبک. بنابراین ترجمه «سبک» در وضعیت اخیر ما از ترجمه‌ای صرف فراتر رفته و به ضرورتی می‌ماند که یکی از بهترین مترجمان ما آن را درک کرده است

این کتاب گزارش و ترجمه‌ای است از style عنوانی از عناوین مجموعه‌ای به زبان فرانسه دربردارندۀ رساله‌هایی در باب مفاهیم متعدد کلیدی که در فضای هنری و ادبی و علوم انسانی مطرح است و دربارۀ آنها نظرگاه‌های متنوع و آراء متفاوتی از روزگار باستان تا امروز عرضه شده است. هر یک از عناوین مجموعه را یکی از صاحب‌نظران و محققان در مبحث آن را ساخته و پرداخته است. عناوین این مجموعه ساختار همسان دارند متشکل از: درآمد به قلم گزارشگر آراء که در آن نظرگاه‌های متفاوت شناسانده و جمع‌آوری شده‌اند؛ متن در چند بخش که در هر بخش آراء فیلسوفان و متفکران شاخص از نظرگاهی معین فراهم آمده‌اند. گزارشگر ابتدا نظر هر یک از آنان را به قلم خود شرح داده، سپس گزیده‌ای از اثر او یا ترجمۀ آن به زبان فرانسه دربارۀ موضوع اثر را ذیل شرح به دست داده است؛ تعریف و توصیف اصطلاحات کلیدی مندرج در متن؛ فهرستی از آثار مهم در مبحث موردنظر.

اشکال‌های اساسی در تعریف سبک این است که در واقع سبک با نظرگاه‌های گوناگون، تعریف‌های متفاوتی پیدا می‌کند؛ چنان‌که در تعریف آن در نظریه‌های جدید و قدیم فرق دارد. در این باب هر تعریفی بر جنبه‌ای از سبک تأکید دارد؛ بنابراین هیچ تعریفی را نمی‌توان به کنار نهاد، فقط باید وجوه مشترک آنها را یافت. تنها مجهز به آشنایی با نظرگاه‌های گوناگون، می‌توان تصور جامع و نسبتاً باکفایتی از سبک حاصل کرد.

با این حال تعریف از سبک از زمانی که فردیت تام آن مطرح شد، به کل خصلت تازه‌ای یافت و از تعاریف پیش از آن مبتنی بر نوع ادبی یا مکتب جدا شد. سبک در تعریف جدید عنصر جانشین‌ناپذیر تلقی شد. در این تعریف تنها آن عناصری از متن جنبۀ سبکی دارند و مصداق تحقق سبک‌اند که نتوان به جای آنها چیز دیگر نشاند.

در مقدمه این کتاب سیر تحول استنباط‌های فیلسوفان و محققان و زبان‌شناسان از مفهوم سبک نشان داده می‌شود و در بخش دیگر این گفتار پاره‌هایی از نوشته‌های آنان به تفکیک نوع رهیافت نقل شده تا آن گزارش و مرور اجمالی مصور گردد.

فصل اول «نظریه‌پردازی در سبک: ممتنع اما ضروری» شامل دو مقاله است: لامی، عشق به کلمات و مارتَن، مفهومی مبهم. فصل دوم به «مفهوم ریتوریقایی سبک» اختصاص دارد: از افلاطون و ارسطو و سیسرون تا لونگینوس. در آخر این فصل مترجم لب آراء آنان را در چند سطر می‌آورد که «آنان بیشتر به توصیف و بیان تأثیرات و خصال سبک توجه داشته‌اند تا مشخص‌ ساختن وسایل عینیِ فراوری آن... از مجموع آراء تصور روشنی از مفهوم سبک در نزد این جمع عاید می‌شود که بیشتر به خطابه ناظر است.» فصل بعد «از ریتوریقا تا انسان‌شناسی در آینه سبک» چهار مقاله دارد: پاسکال، بوفون، ماریوو و لامی. بخش بعدی، «تشخیص سبک اثرآفرین» از خواندنی‌ترین فصول کتاب است با سه مقاله از بزرگ‌ترین سبک‌پردازان ادبیات: فلوبر، زولا و دیدرو. «در طریق تأویل سبکِ اثرآفرین» نیز عنوان فصل بعدی است. «سبک و زبان‌شناسی، مفهومی امروزی از سبک در حال بحران» و «گفت‌وگویی با تاریخ هنر و علوم» آخرین فصل‌های کتاب‌اند. اما اهمیت کتاب جدا از جامعیت مقالات و روایت کامل از سیر تحولات سبک و رویکردها، در تذکارنویسی و تسلط مترجم یا گزارنده آن است که هرجا نیاز دانسته توضیحات و دریافت‌هایی بجا را به متن‌ها افزوده است.

در پایان کتاب چند مقاله به زبان فارسی دربارۀ سبک و مباحث جنبی مربوط به آن از نگارنده به دست داده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سبک و آراء فیلسوفان و سخن‌شناسان دربارۀ آن

1. نظریه‌پردازی در سبک: ممتنع اما ضروری

2. مفهوم ریطوریقائی سبک

3. از ریطوریقا (آیین سخنوری) تا انسان‌شناسی شهوات نفسانی در آینۀ سبک

4. تشخیص سبک اثرآفرین: کاری بینابین تفسیر و زیباشناسی

5. در طریق تأویل سبک اثرآفرین

6. سبک و زبان‌شناسی، مفهومی امروزی از سبک در حال بحران

7. گفت‌وگویی با تاریخ هنر و علوم