معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

چه انگیزه‌یی مسافر را از جای می‌کند و راهی دیاران دور دست می‌سازد؟ چرا جهانگردن آرامش و آسایش را برخود حرام می‌کنند و از خانه و کاشانه خویش به سرزمین‌های بیگانه سفر می‌کنند؟ «در دنیای قدیم، مسافرت با همه دشواری‌ها که داشت، مهم‌ترین راه کسب معرفت و تجربه‌اندوختن بود» در روزگار گذشته که وسایل ارتباط بین مردم جهان فراوان نبود سفر مربی انسان و جهانگردی مکتب دانش‌اندوزی بشمار می‌آمد.

اندیشه‌وران ما در گذشته به دو گونه سفر قائل بودند: یکی سفر ظاهر و دیگری سفر باطن. «اما سفر باطن سفر دل است، در ملکوت آسمان و زمین و عجایب صنع ایزد تعالی و منازل راه دین» و سفر ظاهر از خانه و کاشانه بدر آمدن و راهی شهرها و سرزمین‌های دیگر شدن.

چگونه می‌توان از طریق دین شگفتی‌های جهان آفرینش در خشکی و دریا، عظمت و پروردگار را دریافت؟ چرا از روزگاران دور تاکنون سفر جاذبه داشته است؟ سفر چگونه بر معرفت انسان می‌افزاید؟ جهانگردان ایرانی از چه دریچه‌ای به جهان نگریسته‌اند و افق دید آنان نسبت به دنیاهای ناشناخته چگونه بوده است؟ چگونه مردی دیوانی، دبیرپیشه و باده گسار همچون ناصر خسرو به آشوبگری دینی بدل شد و با پذیرش آواراگی در یمگان توانست خواب زمانداران خودسر و عالم نمایان روزگار خود را آشفته سازد؟

پاسخ این پرسش‌ها و پاسخ صدها پرسش جالب و شگفت‌انگیز دیگری را که ممکن است بر ذهن‌های نکته‌سنج علاقه‌مندان بگذرد تنها از طریق مطالعه سفرنامه‌ها می‌توان دریافت.

سفرنامه‌نویسی در زبان فارسی پیشینه‌ای تابناک و هزار ساله دارد. ایرانیان نکته‌سنج و باذوق که سده‌های دور تا کنون در اقصا نقاط گیتی به سیر و سیاحت پرداخته‌اند، حاصل دیده‌ها و شنیده‌های خود را در نامه‌هایی زیبا و خواندنی به یادگار بازنهاده‌اند، نقد و بررسی بخشی از ره‌آورد سفر آنان که امروزه «سفرنامه‌» نامیده می‌شود موضوع این کتاب است. در این مسافرت هزارساله مسافران ما گوناگونند، از شاعر و حکیم و پزشک و نقاش گرفته تا بازرگان و دانشجو و سیاستمدار و وزیر و فقیه و روزنامه‌نگار و استاد دانشگاه. بنابراین طبیعی است که سفرنامه‌های آنان نیز گوناگون و متنوع باشد، حتی در مواردی که مسیر مسافرت یکسان است ره‌آورد سفرشان همسان نیست چه هرکس دنیا را از دریچه چشم خویش نگریسته است بزرگر باران را دیده و گازر آفتاب را.

در این کتاب که در دوبخش و پانزده گفتار فراهم آمده از دریچه‌های گوناگون به سفرنامه‌ها نگریسته شده است. بخش اول بیشتر به مسائل کلی سفرنامه‌نویسی اختصاص یافته و از مسائل مهمی که در سفرنامه‌ها انعکاس یافته بحث به میان آمده و در بخش دوم، سفرنامه‌ها از لحاظ موضوعی دسته‌بندی شده و از جهات گوناگون به نقد و تحلیل هر سفرنامه پرداخته شده است. در گفتار پایانی این کتاب، صفات سفرنامه خوب را برشمرده و برای آنان که در آینده می‌خواهند سفرنامه‌ بنویسند ارائه طریق کرده‌ام.

این نکته نیز در باب سفرنامه‌ها گفتنی است که جذابیت این نوع کتاب‌ها برای بسیاری از خوانندگان از ادبیات داستانی بیشتر است چه فضای گفتگوها در سفرنامه‌ها از داستان‌ها واقعی‌تر است، به دلیل همین جذابیت است که برخی از داستان‌نویسان، قصه‌های خویش را همچون ماجرایی سفرگونه نوشته‌اند. علاوه بر آن با توجه به فناوری‌های نویت، بسیاری از سفرنامه‌ها به کار ساختن نمایشنامه و فیلم سینمایی نیز می‌آید.

فهرست مطالب کتاب:

پیشگفتار

نخستین گفتار: انگیزه‌ها و آداب مسافرت

گفتار دوم: تحول سفرنامه‌نویسی

گفتار سوم: عجایب و غرایب در سفرنامه‌ها

گفتار چهارم: انعکاس آداب و رسوم، اعتقادات، خرافات و فرهنگ عامه در سفرنامه‌ها

گفتار پنجم: انعکاس اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در سفرنامه‌ها

گفتار ششم: شاهان مسافر

گفتار هفتم: نقد سفرنامه‌ها از دیدگاه ادبی

بخش دوم: دسته‌بندی موضوعی سفرنامه‌ها و تحلیل آنها

گفتار اول: سفرنامه‌های حج

گفتار دوم: سفرنامه‌های سیاسی

گفتار سوم: سفرنامه‌های فرنگ رفتگان

گفتار چهارم: سفرنامه‌های خیالی

گفتار ششم: تک‌نگاری در زبان فارسی

گفتار هفتم: نگاهی به تاریخچه سیاحتگری در ایران از آغاز تا امروز

گفتار هشتم: سفرنامه‌ خوب چگونه باید باشد

فهرست ماخذ