معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

گذشته از نقطه‌نظرهای گوناگون اندیشمندان غربی و تعاریف گوناگونی که مفهوم نسبتاً جدید سبک زندگی را به خود اختصاص داده است، می‌توان گفت شیوۀ زندگی و کیفیات آن از نظر انسان قبل از هر چیز متأثر از نوع نگاه به هستی است؛ نگاهی که بر مبنای یک عامل تعیین‌کنندۀ اصلی یعنی دین به دو طرز تلقی کاملا متفاوت از سبک زندگی منجر می‌شود. انگیزۀ اصلی از تألیف این کتاب مطالعۀ مؤلفه‌های هویتی زنان مسلمان ایران در عرصۀ سبک زندگی با تأکید بر دو گزارۀ مهم «نوع پوشش» و نیز «شیوۀ تعامل فردی و اجتماعی» ایشان بود که در این کتاب از آن با اصطلاح منش به معنای رویه یا کردار یاد شده است.

نویسنده با گذری بر جایگاه زن در ادیان گوناگون و نوع پوشش ایشان در تاریخ ادیان جهان، پوشش و منش زن در اسلام را مبنا قرار داده و در صدد دستیابی به نشانه‌های کلامی در شعر و ادب فارسی در این خصوص است.

در نوشتار پیش رو آثار بزرگان ادب فارسی که مفاهیم انسانی و اخلاقی را به نظم و نثر درآورده‌اند، مطالعه شده و اشارات ادبی موجود در آنها دربارۀ پوشش و منش زن ایرانی، مبنای تحلیل و استنتاج مؤلفه‌های رفتاری زن طراز است. هنر آیینۀ فرهنگ هر ملتی است و هنر ایران پیشینه‌ای دیرین دارد که از انحای آن، هنر نقاشی است. اصیل‌ترین انواع هنر نقاشی ایرانی، با عنوان «نگارگری» شناخته می‌شود که در سیر تطور تاریخی خود، مبنای برخی گونه‌های دیگر از هنر نقاشی ایرانی قرار گرفت که از جمله می‌توان نقاشی «خیالی‌نگاری» را نام برد. نگاره‌هایی که در حوزۀ نقاشی اصیل اسلامی ایران رقم خورده‌اند، در پیوند مستقیم با ادبیات فارسی قرار دارند و از این‌رو می‌توان آنها را مجلای فرهنگ و اخلاق ایران اسلامی بر مبنای آرای حکما و عرفای مسلمان ایران دانست. هنر نقاشی ایران مشحون از آثار نگارگری با مضامینی برگرفته از سبک و سیاق زندگی ایرانیان است که از وجوه گوناگون به بازنمایی الگوهای سبک زندگی زنان بر مبنای آموزه‌های ایرانی و اسلامی پرداخته است.

در این کتاب نگاره‌هایی که به قلم سرآمدان هنر نگارگری ایران رقم خورده‌اند از منظر چگونگی انعکاس پوشش و منش زنان، تحلیل نشانه‌شناختی شده‌اند. آثار هنری تحلیل‌شده منتخبی از اصیل‌ترین نگاره‌ها و نقاشی‌هایی است که در تطابق با آموزه‌های دینی و در پیوند با ادبیات اسلامی ترسیم شده‌اند. رجوع به ادبیات منظوم و ادبیات منثور نیز به تبع هم‌سنخی ادبیات و نقاشی ایرانی به طور بدیهی انجام شده است. همچنین به ادبیات منثور در باب سبک زندگی دینی، همچون قابوس‌نامه، کیمیای سعادت، اخلاق ناصری و ... رجوع شده است. از آنجا که ادبیات اسلامی ایران برگرفته از منابع دینی چون متن مقدس قرآن کریم و روایات اسلامی است، از این منابع به طور مبنایی بهره گرفته شده است تا مرجع مؤلفه‌های سبک زندگی دینی زنان که در ادبیات و هنر اسلامی ایران بازنمود یافته‌اند، تبیین گردد. این نمونه‌ها به گونه‌ای انتخاب شده‌اند که در آنها مفاهیم مرتبط با پوشش و منش زنان وجود داشته باشد.

در تحلیل آثار ادبی و نگارگری به منظور شناخت ویژگی‌های پوشش و منش کردار زنان، از نظریه‌های تأویل متن استفاده شده است. همچنین به دلیل اینکه نگاره‌ها را می‌توان متونی درهم‌بافته دانست که در آنها ردپای متن ادبی و متن دینی به روشنی قابل مشاهده است، نظریۀ بینامتنیت به عنوان مهم‌ترین و پرکاربردترین نظریۀ ارائه شده برای تحلیل و خوانش متون درهم‌بافته مبنا قرار گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: کلیات

فصل دوم: پوشش و منش زنان مسلمان ایران

1. زنان در ادیان توحیدی

2. زن در تاریخ ایران

3. کارکردهای پوشش

4. پوشش زنان در تاریخ ایران

فصل سوم: پوشش و منش زنان در آیینۀ نقاشی ایرانی

1. تأویل و خوانش نگاره‌ها

2. ویژگی‌های بصری حضور زنان در نقاشی ایرانی

3. پوشش و منش زنان در آیینۀ نگارگری

فصل چهارم: نتایج و پیشنهادها