معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شاهنامه نامۀ فرهنگ و منش ایرانی است. ایران در شاهنامه، بیش و به از هر شاهکار دیگر ادبی و هر هنجار هنری بازتافته است. سنجۀ ایرانی بودن، دوستداری شاهنامه است. خرد در شاهنامه؛ سرآغازی است نیکو و خجسته. زبان راستین و سرشتین پارسی که در سرودن شاهنامه، زبان فردوسی است؛ روشن است و روان و رسا، زیرا که این متن، متنی است نهادینه. این کتاب نهادینه و پیچیده را می‌توان مازهای راز نامید. شاهنامه نامه‌ای است که دو گوهر و دو بنیاد جان و خرد، در آن بیشترین ارج و ارز را دارد.

گروه زبان و ادب پارسی خانۀ اندیشمندان علوم انسانی از سال 1390 هم‌زمان با گشایش این مرکز فعالیت‌های خود را در زمینۀ برگزاری دوره‌های فاخر ادبی آغاز کرد. یکی از پرطرفدارترین دوره‌های برگزارشده در این دوره، دورۀ ده نشست شاهنامه‌پژوهی استاد دکتر میرجلال‌الدین کزازی بود که با حضور علاقمندان در محورها و موضوعات زیر برگزار شد: خرد در اندیشۀ فردوسی، داستان جمشید و فریدون، مازهای راز در شاهنامه، داستان ضحاک و کاوه، اسطوره و حماسه در شاهنامه، داستان رستم و سهراب، داستان رستم و اسفندیار، داستان سیاوش، کیانیان در شاهنامه و باورهای دینی فردوسی در شاهنامه. این کتاب حاصل سخنان دکتر کزازی در این دورۀ پژوهشی است.

در قسمتی از متن نشست اول این کتاب که به بحث «خرد در اندیشه‌های فردوسی» پرداخته شده، می‌خوانیم: «شاهنامه خردنامه است. آنچنان خرد به گونه‌ای آشکار یا نهان در تاروپود شاهنامه درتنیده است که به‌آسانی می‌توانیم آن را خردنامه بنامیم. زیرا خرد یکی از ویژگی‌های بنیادین در انسان ایرانی است. اگر گاهان زرتشت را که کهن‌ترین سرودۀ آیینی جهان است، بخوانید، می‌بینید که خرد در آن سروده‌ها جایگاهی بلند دارد. زرتشت مردمان را به خرد فرا می‌خواند. پیشینه خرد تا بدین پایه در فرهنگ ایران دیرینه است. پیداست که در خرد در شاهنامه که نامه فرهنگ و منش ایرانی است، می‌باید بازتابی گسترده یافته باشد». (ص 22)

در گفتگوی نشست پنجم با عنوان «اسطوره و حماسه در شاهنامه» نیز می‌خوانیم: «پیشینۀ شاهنامه، بخش اسطوره و حماسی است. شاهنامه را به سه گونه بخش می‌کنند: اسطوره، که با پیدایی کیومرث نخستین انسان ایرانی آغاز می‌گیرد و با سربرآوری سام نیای رستم در روزگار منوچهر پایان می‌گیرد. از آن زمان نقش حماسی شاهنامه آغاز می‌گیرد؛ با کشته شدن رستم هنگامی که در چاه برادر نابکار خویش ـ شغاد ـ می‌افتد. سپس با کشتن رستم اسفندیار را، بخش پهلوانی به فرجام می‌آید و بخش تاریخی آغاز می‌گیرد. بهمن اسفندیار را با اردشیر درازدست ـ پادشاه هخامنشی ـ می‌توان یکی دانست. بخش تاریخی هم فروپاشی پادشاهان ساسانی به همان‌سان، شاهنامه پایان می‌گیرد». (ص 102)

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

نشست اول: خرد در اندیشه‌های فردوسی

نشست دوم: داستان جمشید و فریدون

نشست سوم: مازهای راز در شاهنامه

نشست چهارم: داستان ضحاک و کاوه

نشست پنجم: اسطوره و حماسه در شاهنامه

نشست ششم: داستان رستم و سهراب

نشست هفتم: داستان رستم و اسفندیار

نشست هشتم: داستان سیاوش

نشست نهم: کیانیان در شاهنامه

نشست دهم: باورهای دینی فردوسی در شاهنامه