هفت کشور
خلاصه
فخری هروی نویسنده و شاعر شیعیمذهب قرن دهم، هفت کشور را در عهد فرمانروایی شاه اسماعیل صفوی در مدت سه سال تألیف کرده و با اشعاری که در مقدمۀ کتاب آورده، او و به ویژه وزیرش را ستوده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
فخری هروی نویسنده و شاعر شیعیمذهب قرن دهم، هفت کشور را در عهد فرمانروایی شاه اسماعیل صفوی در مدت سه سال تألیف کرده و با اشعاری که در مقدمۀ کتاب آورده، او و به ویژه وزیرش را ستوده است. فخری در مقدمۀ کتاب جمعا 115 بیت شعر در حمد پروردگار و نعت پیامبر و مدح شاه اسماعیل و وزیر او و در سبب تألیف کتاب سروده است. چنانکه خود او گفته است از کتابهای تاریخ حکایتهای دلپذیر را گرد آورده و آنها را به صورتی که «عامفریبتر» باشد، نوشته و آن را بر هفت منزل و هفت کشور و شش مسافرت ترتیب داده است. نثر کتاب ساده و آراسته به ابیاتی است که ظاهراً بیشتر آنها سرودۀ خود فخری هروی است.
فخری قالب کار و روش بیان خود را سفرنامهگونهای قرار داده است که دو همراه یکی جوانی به نام ابن تراب و دیگری خردمند روزگار به نام عقیلالدین در هفت کشور سفر میکنند. در سفر هفت کشور، شش مسافت مطرح است، بدین معنا که میان هر یک از دو کشور فاصلهای هست بیابانمانند که آن را یک مسافت دانسته و در هر یک از مسافتها میان دو همراه صحبتهایی به میان میآید.
فرمانروای کل سرزمینهای عالم سلطان عادلشاه است که برای هر کشوری پادشاهی را برگزیده است. پادشاه کشور نخست کیوانبخت، دوم برجیس، سوم بهرام، چهارم بیضا، پنجم زهره، ششم سهمخوی و هفتم قمرالدین نام دارد.
فخری خواسته داستانی تمثیلی بپردازد که سیر زندگی و اطوار حیات آدمی را در کرۀ خاکی نشان دهد، چنانکه در جایی از متن او یا کاتب نسخۀ مرحوم حکمت «ابن تراب» را حضرت آدم معرفی کرده است و در پایان داستان هم آمده است: «این بود قصۀ آدم که درین صورت بازنموده آمد».
ابن تراب قهرمان اصلی داستان است. او به هر کشوری که میرسد با پادشاه آنجا همنشین و همسخن میشود و به تناسب موارد با افراد مختلفی که اغلب دارای نامهای غیرمتعارف بودهاند به مباحثه میپردازد و به هر مناسبت حکایت یا حکایاتی در میان سخن ذکر میشود و مضامینی که جنبۀ اخلاقی یا اجرایی دارد، به ویژه در اصول کشورداری بیان میشود.
داستان این کتاب به شیوۀ معمول داستانهای تعلیمی ادب فارسی، به روش حکایت در حکایت پرداخته شده است. در حقیقت کشورها، منزلها و مسافتها در این کتاب عنوانهایی هستند جانشین اصطلاحاتی مانند جزء، باب، فصل و ... .
این کتاب از لحاظ اینکه شمار بسیاری از حکایتهای تاریخی یا غیرواقعی، ایرانی یا دینی و اخلاقی را دربر دارد، حایز اهمیت است و فخری در پرداختن آن از این حیث که به جغرافیا توجه کرده است و سیر آدمی را در هفت کشور کرۀ خاک شرح میدهد، طبعاً در داستانپردازی زبان فارسی بیش و کم نوآوری کرده است. او خواسته است با نثر ادبی اما سادۀ خود خواننده را از راه آشناکردن با تعدادی داستان و حکایت و روایت که جنبۀ اساطیری و تاریخی دارد و مباحثات و مناظراتی که ساخته و پرداختۀ ذهن و قلم اوست، با مباحث اساسی اخلاق و سیاست مُدن و گاهی عوالم عرفانی آشنا کند.
یکی از ظرایف ادبی و ذوقی نویسنده تناسب در نامگذاری اشخاص با مقام و صفتی است که داشتهاند. به طور مثال نام فرد خردمند را دوراندیش گذاشته و کماندار را قوس، خواننده را خوشالحان و پدرش را هزاردستان و مادرش را عندلیب و .... .
طبق فهرستی که از نام شخصیتها و قهرمانان متن فراهم شده، مشخص است که نزدیک به 190 شخصیت از اشخاص واقعی یا تاریخی یا تخیلی و ساختگی در حکایات این متن صاحب نقش و مدار سخناند.
از ویژگیهای دیگر این متن استفاده از درونمایههای قصههای عیاری و اصطلاحات و نامهای عیاران است مانند اختیار مانند اختیار نام نسیم برای غلامبچۀ دونده و تیزرفتار خواجه رغام.
فخری هروی در تألیف این کتاب ـ گرچه به صورت داستان و قصه نوشته است ـ از کتابهای عالمانۀ متعددی به ویژه کتابهای تاریخ استفاده کرده و از آنها نام برده است؛ مانند بوستان سعدی، تاریخ طبری، تاریخ فخر بناکتی، روضة الحکمه و .... .
نسخۀ اساس این تصحیح نسخۀ خطی مضبوط و کامل متعلق به مرحوم علیاصغر خان حکمت است که در کتابخانۀ مرکزی داشنگاه تهران با شمارۀ 33 محفوظ است. این نسخه به خط نستعلیق خوش به سال 1085 به قلم کاتبی به نام روحی شیخ علی کتابت شده است. کاغذ آن فرنگی و جلدش تیماج است.
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
منابع مشابه بیشتر ...
انگشتر سحرآمیز: قصههای عامیانۀ روسی از مجموعۀ الکساندر آفاناسیف با تصویرگری الکساندر کورکین
الکساندر آفاناسیفاین کتاب، گزیدهای است از مجموعۀ عظیم قصههای عامیانۀ روسی که الکساندر آفاناسیف، از پیشگامان پژوهش د
خلیج فارس در آینۀ فرهنگ عامه
یاسین قاسمی بجداین کتاب دربرگیرندۀ گفتارهایی است در مبانی نظری فرهنگ عامه، اسطورهها، افسانهها، داستانهای عامیانه
دیگر آثار نویسنده
لطایفنامه: ترجمۀ فخری هروی از مجالس النفائس امیر علیشیر نوائی
فخری هروی«مجالس النفائس» یکی از معتبرترین و تأثیرگذارترین تذکرههای شاعران است که فخری هروی چند سال پس از تأل
نظری یافت نشد.