معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب پژوهشی است دربارۀ نحوۀ ظهور و حضور زن و نقش و شخصیت‌پردازی او در ادبیات سینمایی یا فیلم‌نامه‌ها و به تبع آن فیلم‌های سینمای ایران از آغاز تا عصر حاضر که دو دورۀ پیش و پس از انقلاب اسلامی را دربر می‌گیرد.

اگرچه در دهه‌های اخیر، رشته‌ها و شاخه‌های متعدد و متنوع علمی و هنری و عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، حقوقی و اقتصادی، «برای دست‌یابی به اوضاع مساعد و ایجاد تعادل در انگاره‌های جنسیتی»، هر یک به فراخور حال و حوزۀ فعالیت‌شان، همت خود را به شناخت، ریشه‌یابی و اولویت‌گذاری مسائل و مصایب زنان از یک‌سو و شناسایی رویکردها و راهبردهای اساسی از سوی دیگر معطوف کرده‌اند و دستگاه‌های مختلف تقنینی و اجرایی نیز به ارائۀ راه‌حل‌های مقطعی برای حل این مسائل و مشکلات پرداخته‌اند، با این‌حال کمتر شاهد مطالعات و پژوهش‌های عمیق و بنیادینی بوده‌ایم که به نقد و بررسی الگوهای ارائه ‌شده و تثبیت‌گشته از زن در حوزه‌های گوناگون پرداخته باشد.

نگارنده این کتاب با علاقه و گرایش به دو عرصه‌ی «ادبیات» و «سینما» و با توجه به نفوذ و گسترۀ انکارنشدنی و اعجاب‌آور رسانه‌های تصویری، خصوصاً «هنر هفتم» و رابطۀ تنگاتنگ آن با «ادبیات سینمایی» و نیز با در نظر گرفتن چیرگی لذت‌جویی از «فرهنگ تصویری»، بر بهره‌مندی از «کتاب‌خوانی» و هم‌چنین گرایش‌ها و نیازهای امروز جامعه، در این کتاب طرحی نو درانداخته، با انتخاب موضوع «نقش زن در ادبیات سینمایی ایران»، نحوۀ حضور و جایگاه زن را در «‌ادبیات سینمایی» یا «فیلم‌نامه‌ها»ی مصورشدۀ سینمای ایران بررسی کرده تا از این زاویه، ضمن خاطرنشان ساختن یکی دیگر از جنبه‌های روزآمد و کاربردی ادبیات در عصر حاضر، گامی هرچند کوچک جهت تبیین جایگاه زن و نوع نگاه نویسندگان آثار سینمایی، ایجاد حساسیت نسبت به نحوه‌ی طرح مسائل زنان و شخصیت‌پردازی سیمای آنان در «ادبیات سینمایی» و رسانه‌های جمعی و هم‌چنین تقویت جریان صحیح حضور و نقش زن در دو عرصۀ فرهنگی و فرهنگ‌ساز «ادبیات» و «سینما» بردارد.

در این کتاب پس از تقسیم‌بندی ادبیات سینمایی ایران به دو دورۀ پیش و پس از انقلاب و بررسی اجمالی اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر دهه و به موازات آن، نحوۀ ظهور و حضور زنان بازیگر، کارگردان و نویسنده و تأثیرپذیری ادبیات سینمایی و فیلم‌ها از آنان و همچنین مطالعه و مشاهدۀ فیلم‌نامه‌ها و فیلم‌های خلق‌شده در هر دهه، به دسته‌بندی شخصیت‌های ارائه‌شده از زن و بررسی نقش و جایگاه او در این آثار پرداخته شده است. در بررسی این شخصیت‌ها، پس از ارائۀ تصویری کلی از هر شخصیت سینمایی و معرفی یک یا چند فیلم برجسته و قابل بحث در ارتباط با شخصیت یادشده ـ که برخی از آنها با اقتباس از داستان‌ها و رمان‌های شاخص ادبیات داستانی خلق شده‌اند ـ به ارائۀ خلاصۀ داستان فیلم‌های منتخب و نقد و تحلیل شخصیت و نقش زن در هر یک از آنها پرداخته شده و در موارد لازم، ردپای اسطوره و خاستگاه اسطوره‌ای هر یک از آنان نیز مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در پایان هر فصل تحصیلات و مشاغل زنان و انعکاس و تأثیر آن در آثار سینمایی هر دهه بررسی و تبیین شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

بخش اول: پیش از انقلاب

فصل اول: کلیات

فصل دوم: ظهور و حضور «زن» در نخستین آثار سینمایی ایران

فصل سوم: دهۀ بیست

فصل چهارم: دهۀ سی

فصل پنجم: دهۀ چهل

فصل ششم: دهۀ پنجاه (از آغاز تا سال 1357)

فصل هفتم: از سال 1357 تا پایان دهۀ شصت

فصل هشتم: نقش زن در آثار چهار تن از سینماگران مؤلف زن ایرانی (1365 ـ 1384)

فیلم‌شناسی

کتاب‌شناسی

تصاویر