جادوی جنکُشی: بررسی داستانهای هوشنگ گلشیری
خلاصه
نویسنده در این کتاب افزون بر نگاهی به زندگینامۀ هوشنگ گلشیری، خلاصهای از داستانهای او را همراه با نقد و بررسی آنها آورده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
نویسنده در این کتاب افزون بر نگاهی به زندگینامۀ هوشنگ گلشیری، خلاصهای از داستانهای او را همراه با نقد و بررسی آنها آورده است.
هوشنگ گلشیری نویسندۀ یکهتاز عرصۀ داستاننویسی افزون بر پیشگامی در تکامل کیفی بسیاری از صناعات روایی، یکی از منتقدان صاحبنظر، فعالان مطبوعات ادبی و از مدافعان سرسخت کانون صنفی نویسندگان بود.
بخش نخست کتاب به شرح حال گلشییری و آثار او اختصاص دارد. هوشنگ گلشیری در سال 1316 در اصفهان بهدنیا آمد و در سال 1321همراه با خانواده به آبادان رفت. از سال 1321 تا 1334 در آبادان اقامت داشت. اولین داستانش را در سال 1337 زمانی که در دفتر اسناد رسمی کار میکرد نوشت. پس از گرفتن دیپلم، معلم شد و در سال 1338 تحصیل در رشتۀ ادبیات فارسی را در دانشگاه اصفهان آغاز کرد. تعدادی از داستانهای کوتاه و چند شعر خود را در شمارههای مختلف نشریه جنگ اصفهان به چاپ رساند و در سال 1347، این داستانها را در مجموعۀ مثل همیشه منتشر کرد. رمان شازده احتجاب را در سال 1348 و رمان کریستین و کید را در سال 1350 منتشر کرد. در سال 1353 به تهران آمد. در تهران با بعضی از یاران قدیمی جنگ که ساکن تهران بودند و عدهای دیگر از اهل قلم جلساتی هفتگی برگزار کردند. مجموعه داستان نمازخانۀ کوچک من (1354) و جلد اول رمان برۀ گمشدۀ راعی (1356) حاصل همین دوره بود. در بهمن 1358 معصوم پنجم را منتشر کرد. سال 1361 آغاز انتشار گاهنامۀ نقد آگاه بود. مطالب این گاهنامه را شورایی متشکل از نجف دریابندری، هوشنگ گلشیری، باقر پرهام و محسن یلفانی (بعدتر، محمدرضا باطنی) انتخاب میکردند. انتشار این نشریه تا سال 1363 ادامه یافت.
جبهخانه در سال 1362 و حدیث ماهیگیر و دیو در سال1363 منتشر شد. مجموعه داستان پنجگنج در سال 1368 (سوئد) فیلمنامۀ دوازده رخ در سال 1369، رمانهای در ولایت هوا در سال 1370 (سوئد)، آینههای دردار (امریکا و ایران) در سال 1371 مجموعه داستان دست تاریک، دستروشن در سال 1374 و در ستایش شعر سکوت (دو مقالۀ بلند دربارۀ شعر) در سال 1374 منتشر شد.
در کنار ادبیات و نقد معاصر، ضرورت شناخت متون کهن نیز از دلمشغولیهای گلشیری بود. او به همراه دوستانی از اهل قلم در جلساتی هفتگی، که از سال 1361 آغاز شد و پانزده سالی ادامه داشت، بسیاری از آثار کلاسیک فارسی را بازخوانی و بررسی کرد.
وی سردبیری ماهنامۀ ادبی کارنامه را در تابستان 1377 پذیرفت و نخستین شمارۀ آن را در دی ماه همین سال منتشر کرد. در این دوره جلسات بررسی شعر و داستان نیز به همت او در دفتر کارنامه برگزار میشد. یازدهمین شمارۀ کارنامه به سردبیری او پس از مرگش در خرداد 1379 منتشر شد. هوشنگ گلشیری به دنبال یک دوره طولانی بیماری که نخستین نشانههای آن از پاییز سال 1378 شروع شده بود، در 16 خرداد 79 در بیمارستان ایرانمهر تهران درگذشت و در امامزاده طاهر مهرشهر کرج به خاک سپرده شد.
در بخش دوم نویسنده به اندیشههای گلشیری پرداخته است. در ابتدای این بخش میخوانیم: «نخستین انگیزهای که گلشیری را به سوی نگارش اولین نوشتههای خود سوق میدهد، آنچنان که خود نیز با صراحت به آن اعتراف کرده است مثل بسیاری از نویسندگان، تمایل درونی به مطرح بودن و معروف شدن است. در ابتدا ـ که به قول خودش سالهای 40/41 است ـ با اسم مستعار در بعضی نشریات آن سالها شعرهایش را به چاپ میرساند و سپس با راهاندازی جنگ اصفهان، شعر و داستان و نقد و با اسم اصلی این آثار اولیه، برای او در حکم "تثبیتنامه" است». (ص 65) انگیزههای نگارش، سلوک سیاسی، تقابلها و عدم قطعیت، مذهب/ اسطوره، تاریخینگری و زن موضوعات این بخش را تشکیل میدهند.
"سنتگذاری" عنوان بخش بعدی این کتاب است. نویسنده در این بخش به موضوعاتی چون دورههای نویسندگی، نثرنویسی و استثناگزینی در نگرش و نگارش پرداخته است. در این بخش آمده است: «برجستهسازی نقش جامعه در اضمحلال جایگاه و شخصیت افراد و منضمکردن دستکاریهای تقدیر و طبیعت به آن، به عنوان عامل مضاعفکنندۀ معضلات زندگی، یکی از موضوعات محوری در نخستین داستانهای گلشیری است که حکایت از سلوک همزمان او در عرصه باورهای سنتی و دگراندیشیهای تجددطلبانه دارد». (ص 182)
در بخش چهارم بحث گذار از "سنت" طرح شده است. زاویههای دیدی، حدیث نفس، زمان، نمایشی کردن روایت، شخصیتپردازی، بافت دوری و پایانبندی باز، در حریم هنر عامهپسند و بعضی گفتنیهای ناگفته عناوین این بخش هستند. نویسنده در این بخش دربارۀ شخصیتپردازی در داستانهای گلشیری مینویسد: «در داستانهای گلشیری، واکنش بعضی از شخصیتها در برابر موقعیتها، به دلیل غیرطبیعی بودن رفتارهای پیشبینی ناپذیر است. گاهی این امور غیرطبیعی، فقط فاقد منطق واقعنمایی است و از وجود تعارضهای روانی و رفتاری در آدمها و نواختن نغمۀ ناهمنوا با موسیقی متن موقعیت که در واقع آهنگ جاری جامعه است حکایت دارد». (ص 232)
شگردهای نوقدمایی با عناوین درونهگیری، تمثیلپردازی و شیوۀ اشارتی تشکیلدهندۀ بخش بعدی کتاب است. «علاقمندی به عدول از سنت روایی مرسوم، با هنجارشکنی از جلوههای جاافتاده و کشف امکانات ناشناسماندۀ بیانی از طریق استغراق در قاعدهها و قالبهای قدیم و جدید، یکی از یافتههای نوقدمایی و مدرننمای آن، شگرد درونهگیری یا داستان در داستان است که گلشیری به حق با سلیقه و سیرت نوگرای خود به آن صورت پسامدرنیستی بخشیده و توانسته از آن جایگزین مناسب و بینیازکنندهای برای شیوههای حدیث نفس و ذهن سیال که خود بارها امکانات اولی را به طور کامل به کار گرفته بود و به دومی از بیخ و بن علاقه چندانی نداشت فراهم آورد». (ص 239)
دلالتهای ضمنی در پسزمینۀ روایت، تأثیرپذیریها، از منظر منتقدان و گلشیری و داستاننویسان دیگر بخشهای بعدی این کتاب را تشکیل میدهند.
فهرست مطالب کتاب:
شرح احوال
باورداشتهای اندیشگانی
سنتگذاری
گذار از سنت
شگردهای نوقدمایی
دلالتهای ضمنی در پسزمینۀ روایت
تأثیرپذیریها
از منظر منتقدان
گلشیری و داستاننویسان دیگر
پربازدید ها بیشتر ...
دربارۀ ارتباطات: ارتباطات و تجلی آن در ادبیات و شعر فارسی
حمید مولانادر این کتاب ابتدا دایره یا جهان و عالم ارتباطات انسان را در یک الگوی پنجگانه به این ترتیب خلاصه شده
درآمدی بر شناخت هنر مدرن
مانیکا بوم ـ داچن و جَنِت کوکاین کتاب به جای آنکه به توالی تاریخ جنبشهای هنری بپردازد، با رویکردی موضوعی، برخی شاهکارهای هنر مدر
منابع مشابه بیشتر ...
خواجه بهاءالدین نقشبند: زندگانی، آراء و طریقت (نقشبندیه طریقت خواجگان تا پیدایش مجددیه)
نجدت توسوندرحالیکه طریقتهای بسیاری در طول تاریخ پا به عرصۀ وجود گذاشتند و هر کدام با توجه به پشتوانههای نظر
کارنامۀ فیاض: مجموعۀ آثار دکتر علیاکبر فیاض به انضمام مقالهها و یادداشتها دربارۀ او، اسناد و تصاویر
به کوشش سلمان ساکت با همکاری اعظم رمضانی کامهعلیادکتر علیاکبر فیاض یکی از بنامترین چهرههای علمی و فرهنگی خراسان در صدسال اخیر است. او با وجود عمر
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
ملکوت روایت: نگاهی به کارنامه بهرام صادقی (شناختنامه، خلاصۀ آثار، نقد)
قهرمان شیریاین کتاب تلاش دارد با نقد و بررسی آثار بهرام صادقی، روند داستاننویسی و تصویر کاملی از جایگاه و اهمی
تکوین و تکامل (بهار نثر فارسی؛ از عصر سامانی تا دورۀ سلجوقی) و تقلید و تنزل (پاییز نثر فارسی؛ از دورۀ مغول تا عصر صفوی)
قهرمان شیریتاریخ ادبیات فارسی، تاریخ نظم و نثری دلنشین، عمیق و اثرگذار است که شرایط بلوغ فرهنگی و اجتماعی زبان
نظری یافت نشد.