معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نویسنده در این کتاب می‌کوشد ویژگی‌های مردانه زبان و پیکار فرهنگی زنان برای ورود به ساختار زبان را بررسی کند. او بر این باور است که اگر زن امکان آن را می‌یافت که نگارش تاریخ را برعهده بگیرد و این کار در انحصار مردان نبود، بی‌شک تاریخی متفاوت به دست می‌آوردیم که از زنان کنشگر و تأثیرگذار و حادثه‌ساز سخن می‌گفت و به این ترتیب زنانگی نیز همچون مردانگی ارزشی مثبت می‌یافت. ولی آنچه پیش آمد، غیبت همه‌جانبه عنصر مؤنث از عرصه تاریخ بود چراکه زن از حوزه زبان و نوشتن فرهنگ کنار گذاشته شد و مردانگی عنصر یکه‌تاز زبان شد و در پی آن، زبان با قلمی مذکر و مردانه به نوشتار درآمد.

تاریخی که پیش روی ماست را مرد ساخته و آن را نوشته است. مرد خط سیر حوادث و زمان را تعیین می‌کرد و این خط سیر را می‌نگاشت و هم بدین سبب است که این تاریخ به شکل و هیئت مردانه به دست ما رسیده است؛ ولی همان‌گونه که می‌توان گفت تاریخ، علم رخدادهاست، پس می‌تواند علم رخ‌نداده‌ها و نیر آنچه امکان رخ‌دادن آن بوده هم باشد. این همان چیزی است که «می زیاده» با استفاده از قریحۀ نافذ زنانگی درک نموده و بدین سبب می‌نویسد: «چنانچه جایگاه مرد را با زن عوض کنیم و با مرد آنچنان رفتار کنیم که او با زن رفتار می‌کرد و او را سده‌ها از نور و آزادی محروم کنیم، چه تصویر مضحکی از آن قلندر جنگجو باقی خواهد ماند».

این نوشتار پژوهشی در ادبیات زنانه یا مطالعه‌ای هنری و زیبایی‌‌شناختی نیست، بلکه پژوهش و پرسشی است دربارۀ نقاط عطف و چرخش‌گاه‌های بنیادین در روابط زن و زبان و تحول آن از «موضوع» زبان به «ذات» کنش‌گر که از طریق آن زن بداند چگونه از خود بنویسد و چگونه بافتار زبان را از مردانگی بی‌چون و چرا به سوی گفتاری سوق دهد که در آن ضمیر مؤنث مجالی گسترده برای حرکت و جهت‌گیری در زبان و بیان بیابد. این کار البته کاری آسان نخواهد بود. زن نیازمند آگاهی فوق‌العاده از شرایط زبان و قیدوبندها و حدود آن است تا از زنانگی امری بسازد هم‌پایۀ مردانگی و هر دو را ارزش‌هایی ابداعی به شمار آرد که در یک درجه از احترام و توجه قرار دارند و بدین ترتیب زبان تنها حوزۀ مردانگی نباشد و زنانگی نیز به عنوان یک اصل زبانی در برابر و هم‌پایۀ اصل مردانگی مطرح شود.

چنین تغییری اما با یک حرکت جادویی به وجود نمی‌آید و نیازمند یک فرایند دشوار و طاقت‌فرساست که بی‌شک زن از آن آگاه است و از آن رنج می‌برد و بدین سبب سعی کرده است تا از طریق حکایت‌گری از خود گفته و حکایت‌گری را به متنی زنانه بدل کند (فصل دوم) و نیز از پیکر خویش گفتمانی ابداعی و مجازی ساخته (فصل سوم) و همچنین به اسطوره‌پردازی روی آورده و شهر مردان را به اشغال درآورده و زبان آنان را به گونه‌ای نمادین و کاملا به وضوح از آن خود ساخته است. (فصل چهارم)

زن با بعد نوشتاری خویش وارد جهان زبان شد و آن‌گاه که آن را در اشغال مرد دید و دریافت که مرد نفوذ خود را بر همه جای آن تحکم بخشیده، سعی در گشودن درب‌های آن کرد. می زیاده سالنی بنا کرد که در رأس آن یک زن قرار داشت و تلاش نمود این مکان را نیز زنانه کند (فصل پنجم) ولی این امکان همچنان تابع ضمیر زبانی مذکر بود؛ بنابراین زن در پی آن برآمد که زبان از دست‌رفته سلب‌شده زنانه را به ضمیر مؤنث بازگرداند (فصل هفتم) و زبانی با ضمیری مؤنث پدید آورد. اما تا آنگاه که حافظۀ زبانی حافظه‌ای مردانه باشد، این کار ناممکن خواهد بود؛ بنابراین همچنان شاهد بروز تلاش‌هایی در جهت تغییر این حافظه و زنانه‌کردن آن هستیم (فصل هشتم) این کار به خودی‌خود و به آسانی انجام نمی‌گرفت و در پایان آن همه چالش میان زن و دیگری، چه‌بسا زن خود را علیه زنانگی خویش بیابد. (فصل ششم)

در این پژوهش نویسنده در پی نشانه‌های این تغییر بوده است تا بدین ترتیب پاسخی برای پرسش‌های خویش بیابد. در این کتاب بیشتر بر روایت‌گری «نثر» تکیه شده و از «شعر» چشم‌پوشی شده؛ زیرا «روایت‌گری» نثر در نشان‌دادن چندآوایی و بیان نشانه‌های تفاوت توانمندتر بوده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: اصل بر مذکرانگاری است

فصل دوم: تدوین امر زنانه

فصل سوم: پیکر به مثابه ارزشی فرهنگی

فصل چهارم: تصرف زبان؛ حمله به شهر مردان

فصل پنجم: از شب حکایت‌گری به روز زبان؛ زنانه‌کردن مکان

فصل ششم: زن علیه زنانگی خویش

فصل هفتم: ویرانه‌های زیبا؛ زبان، زنانگی خویش باز می‌یابد

فصل هشتم: زنانه‌کردن حافظه