معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این مجلد از دفترهای گیلان‌نامه دربردارندۀ شانزده مقاله در زمینه تاریخ، فرهنگ، هنر، زبان، ادبیات و مردم‌شناسی گیلان است.

یکی از مهم‌ترین اهداف گردآورنده در ارائۀ دفترهای "گیلان‌نامه" گرامی‌داشت یاد عزیزانی است که بیشتر عمر فرهنگی خود را صرف مطالعات، تحقیقات و تولیدات فرهنگ بومی گیلان کرده‌اند؛ از این‌رو هر جلد آن به فرزانه‌ای از فرزانگان این دیار تقدیم شده است و این جلد در پاسداشت از پایمردی‌های زنده‌یاد استاد جعفر خمامی‌زاده در عرصه فرهنگ بومی و ارائه کارهای خوب و ماندگار در حوزه گیلان‌شناسی است که عمری را در این راه صرف کرده و در دفترهای اول و هفتم با فراهم‌آورنده همکاری داشته است.

یکی از مقالات این دفتر، مقالۀ «درآمدی بر نثر گیلکی از آغاز تا دامون» است. نویسنده در این مقاله به سیر نثر گیلکی پرداخته و می‌نویسد: «نخستین منبع مکتوب زبان گیلکی تا این زمان، دیوان شعر پیر شرفشاه دولایی، شاعر و عارف قرن هشتم (و به قولی قرن هفتم) هجری قمری است. از آن زمان تا دورۀ مشروطیت اثر مکتوب قابل بحث و تأملی جز همین دیوان که در شهر بخارست پیدا شده، منبع دیگری سراغ نداریم. مقارن مشروطه با ورود دستگاه‌های چاپ، بروز اندیشه‌های مترقی سیاسی و اجتماعی و ظهور مردان بزرگی در عرصه‌های ادب و روزنامه‌نگاری، شعر گیلکی آرام‌آرام به حرکت درآمد، با سروده‌های میرزا حسین‌خان کسمایی به راه افتاد و با افراشته پدر شعر معاصر گیلکی قد کشید تا اکنون که شکوفا و بالنده شد. از نثر گیلکی اما هیچ‌گونه اثر و نشانی نیست! ردپای نثر گیلکی تا دورۀ قاجار مطلقاً دیده نشده است. از نثر گیلکی ظاهراً تا امروز، دوران انقلاب اسلامی و ظهور نشریه گیلکی‌زبان دامون، هیچ نمونه و سندی دیده نمی‌شود مگر کتابچۀ "تازه قانون" (ترجمۀ بخشی از انجیل مقدس) و ذکر چند حکایت و افسانه محلی گیلان که برخی از سیاحان پژوهشگر، زبان‌شناسان و مردم‌شناسان اروپایی به عنوان نمونه‌های ادبیات شفاهی یا الگوهای گویشی این زبان اینجا و آنجا، ثبت و ضبط کرده‌اند که بیشتر ارزش علمی و پژوهشی دارد تا ادبی». (ص 37)

یکی دیگر از مقاله‌های خواندنی این کتاب، مربوط به زندگی‌نامۀ سیاسی افصح المتکلمین، نخستین روزنامه‌نگار گیلانی است. در به ثمر رسیدن انقلاب مشروطه ایران بسیار افرادی بودند که نقش مؤثر و کلیدی ایفا نمودند؛ اما جز تعداد معدودی از آنها شناخته نشده‌اند و زندگی و نقش بقیه همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است. یکی از این افراد میرزا ابوالقاسم افصح المتکلمین املشی می‌باشد که از پیشروان و سردمداران نهضت مشروطه در گیلان بود. او اولین روزنامه‌نگار در گیلان است که به انتشار روزنامه‌هایی چون خیر الکلام، خیال، ساحل نجات و راه خیال دست زد و با نشر و انعکاس افکار روشنفکران و آزادی‌خواهان نقش بسیار مهمی در بیداری مردم گیلان و پیروزی نهضت مشروطه ایفا نمود. در این مقاله با تکیه بر روزنامۀ "خیر الکلام" مروری شده بر زندگانی سیاسی افصح المتکلمین.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

دربارۀ زنده‌یاد استاد جعفر خمامی‌زاده

برخی اصطلاحات مربوط به ساختمان کرجی و صید و صیادی/ محمدتقی بارور

تأملی پیرامون دامداری سنتی غرب گیلان، با تأکید بر شهرستان‌های فومن و شفت/ علی پورفیکوهی

درآمدی بر نثر گیلکی از آغاز تا «دامون»/ م.پ. جکتاجی

روستای خرمکوه از توابع عمارلو، شهرستان رودبار/ نبی‌الله حبیبی خرمکوهی

سازه‌های گونه‌گون پیرامون خانه‌های روستایی گیلان و کاربردهای متنوع آن/ حسن دادرس، میترا معصومی نیک‌قلب

مروری بر زندگی سیاسی افصح‌المتکلمین، نخستین روزنامه‌نگار گیلانی/ پیمان رمضانی

اسنادی از گیلان در شیراز/ جمشید صداقت‌کیش

ماهیگیری و شکار در شرق گیلان/ بیژن عباسی

آموزش و پرورش در لسکوکلایه قدیم/ جلال علیدوست

سفالگری در تنکابن، با تکیه بر اطلاعات استاد محبی، سفالگر هنرمند/ عزیز عیسی‌پور

نظری به انساب خاندان‌های کهن گیلان و مازندران/ عبدالکریم گلشنی

برف زمستان 1328 استان گیلان/ نیما فرید مجتهدی

آدم خون گل نشونَ (نمایشنامه‌ای در چهار پرده به زبان گیلکی با لهجه جنوب گیلان شرق)/ محمدولی مظفری کجیدی

نوروز در تالش/ سیدمؤمن منفرد

سیدجلال چمنی/ صادق مهرنوش

حاج ملا خمامی/ هومن یوسفدهی

فهرست مطالب هفت جلد پیشین