معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن (1304) دانش‌آموخته دانشگاه‌های تهران و سوربن (پاریس) نویسنده، مترجم و از روشنفکران نامدار کشورمان به شمار می‌آید. آثار متعددی در زمینه‌های فرهنگی، ادبی، اجتماعی و سیاسی از او منتشر شده و یکی از پرمخاطب‌ترین نویسندگان ایرانی دوره معاصر به شمار می‌آید. دکتر اسلامی ندوشن در شناساندن فرهنگ و ادبیات ایران تلاش‌های مستمری داشته و کوشش‌های دلسوزانه او در کتاب‌ها و مقالات پرشمار و چشمگیرش برای آشناسازی مردم با ادبیات کهنسال ایران و فراخواندن آنان به اخلاقی‌زیستن و خردورزی ستودنی است. وی در نگاه به فرهنگ و تمدن گذشته ایران دچار تعصب‌ورزی و جزم‌اندیشی نبوده و همواره بر «شناخت» و آموختن میراث فکری و فرهنگی پربار آن تأکید کرده و در مواجهه با فرهنگ و تمدن غرب نیز برخوردی اعتدالی داشته و در آشناسازی مخاطبان خود با فرهنگ، ادبیات و سیاست غرب هم بر همین روش عمل نموده است. چنانکه همواره بااحساس خرسندی از نخستین کتابش «پیروزی آینده دموکراس» اثر «توماس مان» یاد می‌کند و آن را در سرآغاز کار خود به فال نیک می‌گیرد.

این کتاب چهارمین دفتر از مجموعه دیدگاه‌ها درباره آثار دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن است. در این دفتر نقد، بررسی و معرفی هشت کتاب از مجموعه بیش از ده کتاب اسلامی ندوشن در این موضوع‌ها گرد آمده‌اند.

جام جهان‌بین (1346)، آواها و ایماها (1354)، نوشته‌های بی‌سرنوشت (1356)، ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ (1368)، باغ سبز عشق (گزیده مثنوی معنوی، 1377)، ناردانه‌ها (گزیده رباعی‌های فارسی، 1381)، تأملی در حافظ (1381)، چهار سخنگوی وجدان ایرانی (1382) و سرانجام شهرزاد قصه‌گو (1392) هر کدام سرفصل‌هایی از این دفتر دیدگاه‌ها، ... را تشکیل می‌دهند.

شاید امروز مندرجات برخی از این مقالات دیگر محل مناقشه اهل قلم نباشد، اما خود می‌تواند سرمشقی برای نقدنویسی و طرح‌واره‌ای در بررسی تاریخ نقد ادبی زبان فارسی در دوران معاصر باشند.

طیف وسیعی از نویسندگان و منتقدان ادبی در این مجموعه و بخصوص در این دفتر به سبب نگارش نقدهایی بر آثار دکتر اسلامی ندوشن گرد هم آمده‌اند، از آنها که به روزگار خود شیخ و پیر بوده‌اند و دیری است که از میان ما رفته‌اند تا آنها که روزگاری «دانش‌آموز سال ششم» بوده‌اند و اکنون پا به جرگه مشایخ و پیران می‌گذارند، نیز نوخاستگانی که تازه پای در این راه نهاده‌اند و اصلاح سخن خویش را از سلطان سخن خواشتارند.

در هر فصل مقالات براساس نام خانوادگی مؤلفان مرتب شده‌اند. گزیده‌ای از برخی مقالات که تنها در یک یا چند پاراگراف به کتاب‌های این مجموعه پرداخته بودند نیز در بخش «اشاره‌ها» درج شده است. همچنین کتاب‌شناسی تمامی نقدهای هر دفتر پایان‌بخش آن دفتر است.

 در اولین مقاله این کتاب چنین آمده است:

«نقد ادبی و به ویژه ادبیات تطبیقی در ایران هنوز مراحل ابتدایی را می‌گذراند. در این زمینه اگر کارهایی پراکنده انجام شده است همه در حد خود ضروری و ارزنده بوده است اما به یقین کافی و حتی نزدیک به بسندگی نبوده است. دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن از کسانی است که در این راه ناهموار گام‌های بلند و استوار برداشته مقالاتش شاهدی صادق بر شایستگی و کفایت وی در این فن پردامنه و عمیق و در عین حال دقیق می‌باشد. آشنایی کافی با دو زبان زنده دنیا و احاطه کافی در امهات متون ادب فارسی (نظم و نثر) و آگهی اجمالی از سیر ادب فارسی و بیش از همه و مقدم بر همه اینها داشتن ذوق لطیف و حسن تشخیص و نکته‌یابی‌های خاص به دکتر اسلامی آمادگی کافی و کفایت لازم در این فن بخشیده است». (ص 9)

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه گردآورندگان

جام‌ جهان‌بین (1346)

جام‌ جهان‌بین/ احمد احمدی بیرجندی

جام‌ جهان‌بین/ محمد دامادی

[مدخل] جام ‌جهان‌بین [از فرهنگ آثار]/ جعفر شجاع کیهانی

در حاشیه جام ‌جهان‌بین/ [نگین]

جام‌ جهان‌بین/ [فردوسی]

جام‌ جهان‌بین/ [یغما]

بهترین کتاب‌ها ـ جام جهان‌بین/ [زن روز]

آواها و ایماها (1354)

ادبیات کنونی به راه سومی نیاز دارد/ [محمد] عاقل بیرنگ کوهدامنی

نوشته‌های بی‌سرنوشت (1356)

زبان فارسی زیر یک سایه، نگاهی به اثر تازه دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن/ محمد صادقی

[معرفی کتاب] نوشته‌های بی‌سرنوشت/ حسین مسرت

ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ (1368) و تأملی در حافظ (1381)

نگاهی و گذری بر دو مقاله/ اکبر اصغری تبریزی

ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ [معرفی کتاب]/ دکتر اصغر دادبه

اصالت و اعتدال در حافظ‌شناسی ایران‌گرایانه استاد دکتر اسلامی ندوشن/ دکتر اصغر دادبه

غزل حافظ و کاپیتال کارکس/ غلامحسین صدری افشار

پاسخی بر حاشیه حافظ و کاپیتال مارکس/ عین‌الله علاء

خواجه فقیران و شهریار قاریان، حافظ/ محمد محیط طباطبائی

تأملی در حافظ، بررسی هفتاد غزل در ارتباط با تاریخ و فرهنگ ایران/ [همشهری]

باغ سبز عشق (1377)

تفرجی در باغ سبز عشق/ مهدی آذریزدی

باغ سبز عشق [معرفی کتاب]/ محمد دهقانی

ناردانه‌ها (1381)

معرفی کتاب ناردانه‌ها/ مصطفی علی‌پور

چهار سخنگوی وجدان ایرانی (1382)

دکتر [اسلامی] ندوشن: ادبیات ایران، شلاق زمانه خورده است/ شبنم جنانی

[مدخل] چهار سخنگوی وجدان ایرانی [از فرهنگ آثار]/ عبدالمحمد روح‌بخشان

چهار سخنگوی وجدان ایرانی/ سیدمحمود سجادی

چهار حوض و پنج چشمه/ پیام شمس‌الدینی

دکتر اسلامی ندوشن: سخنگوی چهار روح ایرانی/ پیام شمس‌الدینی

سخنگویان بزرگ ادبیات ایران/ دکتر ابوطالب میرعابدینی

چهار سخنگوی وجدان ایرانی: فردوسی، مولوی، حافظ، سعدی/ [ایران‌شناسی]

شهرزاد قصه‌گو (1392)

[یک نامه درباره مجموعه مقالات] شهرزاد قصه‌گو/ فرخ امیر فریار

چهره یک جامعه مشوش، درنگی بر کتاب شهرزاد قصه‌گو/ محمد صادقی

شهرزاد قصه‌گو [معرفی کتاب]/ حسین مسرت

پیوست‌ها

اشاره‌ها

کتاب‌شناسی نقدها