معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب در چهار بخش دربردارندۀ 44 مقاله و یادداشت دربارۀ کتاب روزهای محمدعلی اسلامی ندوشن است.

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن (1304) دانش‌آموخته دانشگاه‌های تهران و سوربن (پاریس) نویسنده، مترجم و از روشنفکران نامدار کشورمان به شمار می‌آید. آثار متعددی در زمینه‌های فرهنگی، ادبی، اجتماعی و سیاسی از او منتشر شده و یکی از پرمخاطب‌ترین نویسندگان ایرانی دوره معاصر به شمار می‌آید. دکتر اسلامی ندوشن در شناساندن فرهنگ و ادبیات ایران تلاش‌های مستمری داشته و کوشش‌های دلسوزانه او در کتاب‌ها و مقالات پرشمار و چشمگیرش برای آشناسازی مردم با ادبیات کهنسال ایران و فراخواندن آنان به اخلاقی‌زیستن و خردورزی ستودنی است. وی در نگاه به فرهنگ و تمدن گذشته ایران دچار تعصب‌ورزی و جزم‌اندیشی نبوده و همواره بر «شناخت» و آموختن میراث فکری و فرهنگی پربار آن تأکید کرده و در مواجهه با فرهنگ و تمدن غرب نیز برخوردی اعتدالی داشته و در آشناسازی مخاطبان خود با فرهنگ، ادبیات و سیاست غرب هم بر همین روش عمل نموده است. چنانکه همواره بااحساس خرسندی از نخستین کتابش «پیروزی آینده دموکراس» اثر «توماس مان» یاد می‌کند و آن را در سرآغاز کار خود به فال نیک می‌گیرد.

از میان گونه‌گون آثار دکتر اسلامی ندوشن، کتاب روزها برجستگی ویژه‌ای دارد، زیرا هم سرگذشت‌نامه است هم سفرنامه؛ هم داستان است، هم رمان، هم تاریخ ادبیات ایران است، هم تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، هم تاریخ است، هم مردم‌شناسب. چکیده و تراوش افکار اجتماعی، سیاسی، ادبی و فرهنگی اسلامی ندوشن در لابه‌لای سطرهای درسنامه روزها دیده می‌شود و کمتر نکته اجتماعی و انسانی است که از نظر نکته‌سنج نویسنده پنهان شده باشد.

اسلامی ندوشن در سراسر این دوره چهار جلدی با همان صداقت و صمیمت «آن کودک چند‌ساله محجوبی سیاه‌مو» که در دفتر نخست روزها درباره‌اش خواندیم، روند روزها را پیش می‌برد و جالب آنکه هیچ خواننده یا پژوهشگری هنگام خواندن روزها دست خالی باز نمی‌گردد. خواننده داستان آن را داستانی دلنشین و خوادنی می‌یابد. تاریخ‌نگار روزها را تاریخ ایران در سال‌های 1308 تا 1357 می‌بیند. آنکه دنبال اجتماعیات است، رفتارهای اجتماعی و فرهنگی جامعه را در آن می‌بیند و هر کس از ظن خود یار نویسنده می‌گردد.

استقبال خوبی که از این کتاب شده و مقبولیتی که نزد عام و خاص یافته، باعث شده که گاهی از آن، به عنوان عیار این نوع ادبی (زندگینامه‌نویسی) یاد کنند و برای آشنایی جوانان، بخش‌هایی از آن را در میان کتاب‌های درسی آموزشگاهی و دانشگاهی ایران قرار دهند.

مقالاتی که در این مجموعه گرد آمده‌اند، در بازه‌ای زمانی به پهنای یک ربع قرن (از فروردین 1365 تاکنون) و در بیش از بیست نشریه منتشر شده بودند. یکنواخت‌سازی رسم‌خط و شیوه‌های ارجاع و استناد مقالات نیز به عنوان یکی از وظایف گرآورندگان، تا حد امکان و به اقتضای امانت‌داری با کمترین تغییرات اعمال شده است. پس آنچه از ناهماهنگی بر جای مانده است را دوستداران زبان و ادب فارسی بر ما خواهند بخشید.

در مقاله‌ای از این کتاب چنین نگاشته شده:

پنجاه سالی که روزها را در بر می‌گیرد، سال‌هایی پرماجرا و عبرت‌اموز بود. به طور کلی از مشروطه به این‌سو، می‌توان گفت که ایران دستخوش و لوله‌ای خاموش بوده است: هم دلزده از وضع موجود و هم امیدوار به فردای بهتر. این غزل حافظ تا حدی بیانگر حال اوست:

یوسف‌ گمگشته بازآید به کنعان غم مخور                                کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور

این دل غمدیده حالش به شود دل بد مکن                              وین سر شوریده بارآید به سامان، غم مخور

واقعیت آن است که ایران کهنسال در برخورد با عصر تجدد، هنوز درست نمی‌داند که به چه‌سویی باید روان گردد.

جلد اول روزها زندگی در یک روستای دورافتاده را بازگو می‌کند نه چندان متفاوت با دوران هخامنشی. مردم رودررو با طبیعت خالص به‌سر می‌برند. روشنی و تاریکی با طلوع و غروب آفتاب است، بیابان و باران و جوی آب ... و این آب چنان گرانبهاست که اگر می‌بایست پرستش تازه‌ای به کار آید، مردمش آب‌پرست می‌شدند!

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه گردآورندگان

بخش اول

چرا روزها

حسابرسی از خود

درنگی بر کتاب روزها

اگر قلم در دستم نبود،

زندگی‌ام بیهوده می‌گشت

آن روزهای اختناق

بخش دوم: نقد و نظر

روزهای گذرا و روزهای ماندگار

روزها

روزهای روشن

تأمل ایام گذشته

روزها

روزها گر رفت‌گو رو باک نیست

بررسی تطبیقی، الایام طه‌حسین و روزهای محمدعلی اسلامی ندوشن

مادری که «خاور» روزها بود

پیام به دوستان

دیباچه مدیر عامل بنیاد میبدی

حاصل روزها

در چشمان خاطره‌ها

«افق انتظار خواننده و صداقت نویسنده در کتاب «روزها»

تحلیل کتاب روزها

بزرگ مردی که هیچگاه ایران را از یاد نبرده است

نگرش و سبک ویژه اسلامی ندوشن

در سرگذشت‌نامه‌های او

روزها: هستی پربار فرهنگ ایرانی

چشمه

روزها در راه

روزها

پنجره‌ای به ساحت باز

گذر با چشمی گریان

کبوده و جغرافیای مثالی‌اش

درنگی در برخی اعلام جغرافیایی روزها

مدخل «روزها» از فرهنگ آثار

بار دیگر با روزها

روزها

روزها با سوزها

روزهایی با عشق

مردی از کبوده

پیام فرهنگسرای فردوسی

در آینه روزها

سپاس‌نامه جوانان ندوشن

بخش سوم

دیدگاه‌هایی درباره روزها

بخش چهارم

 شعر

بیش بادا عمر این گل با گلاب روزها

قلم

سلطان نثر ایران

بخش پنجم

کتابشناسی نقد و معرفی کتاب روزها