معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربردارندۀ نقدها و بررسی‌هایی است دربارۀ آثاری از دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن که در خصوص فردوسی و شاهنامه نگاشته است.

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن (1304) دانش‌آموخته دانشگاه‌های تهران و سوربن (پاریس) نویسنده، مترجم و از روشنفکران نامدار کشورمان به شمار می‌آید. آثار متعددی در زمینه‌های فرهنگی، ادبی، اجتماعی و سیاسی از او منتشر شده و یکی از پرمخاطب‌ترین نویسندگان ایرانی دوره معاصر به شمار می‌آید. دکتر اسلامی ندوشن در شناساندن فرهنگ و ادبیات ایران تلاش‌های مستمری داشته و کوشش‌های دلسوزانه او در کتاب‌ها و مقالات پرشمار و چشمگیرش برای آشناسازی مردم با ادبیات کهنسال ایران و فراخواندن آنان به اخلاقی‌زیستن و خردورزی ستودنی است. وی در نگاه به فرهنگ و تمدن گذشته ایران دچار تعصب‌ورزی و جزم‌اندیشی نبوده و همواره بر «شناخت» و آموختن میراث فکری و فرهنگی پربار آن تأکید کرده و در مواجهه با فرهنگ و تمدن غرب نیز برخوردی اعتدالی داشته و در آشناسازی مخاطبان خود با فرهنگ، ادبیات و سیاست غرب هم بر همین روش عمل نموده است. چنانکه همواره بااحساس خرسندی از نخستین کتابش «پیروزی آینده دموکراس» اثر «توماس مان» یاد می‌کند و آن را در سرآغاز کار خود به فال نیک می‌گیرد.

او با تأکید بر غنای فرهنگ و تمدن گذشته ایران بیش از هر چیز به آموزه‌ها و نکته‌های اخلاقی برآمده از این فرهنگ و تمدن نظر دارد و در تحلیل و بررسی آثار بزرگانی مانند حافظ، فردوسی، سعدی، مولانا و .... مخاطبان را به اندیشیدن درباره آثار آنان و جنبه‌های اخلاقی موجود در آن آثار تشویق می‌کند. او که خود از طریق سعدی با این سخن‌سرایان آشنا شده است، همچون سعدی زبانی ساده، دلنشین و عمیق دارد.

همچنین در نگاه به اجتماع و سیاست بی‌آنکه دچار هیجان و احساسات شود همواره بر فرهنگ تکیه کرده و بی‌آنکه آرمان‌طلبی را نفی کند، انسانی واقع‌گرا و فارغ از اندیشه‌های ایدئولوژیک بوده، به این ترتیب خیالات، رویاپردازی و سیاست‌زدگی در آثارش جایی ندارد.

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن را یکی از بزرگ‌ترین شاهنامه‌نویسان، شاهنامه‌پژوهان و دوستداران فردوسی می‌دانند، چاپ نه جلد کتاب به نام‌های: ایران و جهان از نگاه شاهنامه، بیژن و منیژه، چهار سخنگوی وجدان ایران، داستان داستان‌‌ها، درفش کاویان، رستم و سهراب، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، سرو سایه‌فکن و نامه نامور و نگارش ده‌ها گفتار ارزنده درباره شاهنامه و فردوسی، او را در ردیف نام آشنایان شاهنامه، کتابِ کتاب‌ها قرار داده است. نخستین کتاب او در این موضوع به نام "زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه" در سال 1348 چاپ شده. پس از آن نیز آثار دیگری پدید آورد که نشان داد وی شناخت درست و دقیقی از اثر جاودانی فردوسی، این سند هویت ملی ما دارد.

تقریبا بر بیشتر آثار دکتر اسلامی ندوشن در این زمینه نقدها و معرفی‌هایی نوشته شده و هرکس از دیدگاه و جهان‌بینی خود به تحلیل و توصیف آن پرداخته است. گردآوری این نقدها از چند منظر قابل توجه است، یکی مبحث نقد ادبی در ایران و شناخت جایگاه آن، دیگر آشنایی با آثار و افکار فردوسی و در مرحله بعد دکتر اسلامی ندوشن و سوم، ارائه راهکار‌هایی برای نگارش و تدوین آثاری جامع و همه‌جانبه‌نگر درباره شاهنامه، به ویژه پژوهش‌هایی که تا کنون درباره شاهنامه انجام نشده است.

ترتیب فصل‌بندی این کتاب بر اساس نخستین چاپ هر کتاب انتخاب شده و در دل این فصل‌بندی، مقالات بر اساس نام خانوادگی مؤلفان مرتب شده‌اند. برای تقسیم متن گزیده‌هایی از دیگر مقالات و کتاب‌ها که اشارتی به موضوع این کتاب داشته‌اند، گرد آمده و سرانجام کتاب‌شناسی نقدها آورده شده است.

در اولین مقاله از این کتاب چنین می‌خوانیم:

«این کتاب تنها زندگی‌نامه هفت تن از پهلوانان شاهنامه نیست بلکه مباحث اول کتاب تا صفحه 131 اختصاص به مطالبی یافته است از قبیل: شناخت فردسی ـ فردوسی چگونه است؟ چرا فردوسی شاعر بزرگی است؟ و از همه جالب‌تر فصل "مردان و زنان شاهنامه" است دور از تعصب و جانبداری خاص.

در قسمت دوم این کتاب: پهلوانان محبوب شاهنامه (به جز ضحاک ماردوش) از قبیل: فریدون فرخ، سیاوش، فرود، پیران ویسه (تورانی)، رستم، بهرام چوبینه؛ به خوبی با توجه به محتویات شاهنامه معرفی شده‌اند. همان پهلوانانی که به قول مؤلف "شعله مرموز حیات جاودان یک قوم را در خود دارند" و شناخت آنها شناختن گذشته ایران است.

در قسمت اول که به معرفی شاعر بلندپایه ایران یعنی فردوسی اختصاص یافته است مؤلف سعی کرده است فردوسی را از خلال گفته‌های خودش بشناسد و بشناساند و این خود راهی بسیار دشوار است ولی مطمئن». (ص 18)

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

نقدها

زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه (1348)

زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه/ احمد احمدی

زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه/ محمد روایی

زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه/ غلامرضا سلیم

زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه/ ابوالقاسم طاهری

زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه/ حسین فریار

زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه/ مهدی قریب

داستان داستان‌‌ها (1351)

داستان داستان‌ها و آفریدگار آن/ دکتر حسین احمدی گیوی

داستان داستان‌ها (داستان رستم و اسفندیار)

داستان داستان‌ها/ [...]

داستان داستان‌ها (داستان رستم و اسفندیار) محمد روایی

داستان داستان‌ها (داستان رستم و اسفندیار) [...]

داستان داستان‌ها (داستان رستم و اسفندیار)/ حبیب یغمایی

داستان داستان‌ها (داستان رستم و اسفندیار)/ دکتر غلامحسین یوسفی

سرو سایه‌فکن (1369)

سخن نو درباره شاهنامه کهن/ مهدی آذریزدی

سرو سایه‌فکن/ دکتر حسن احمدی گیوی

پیوند خط و نقش با ذوق انتخاب/ استاد غلامحسین امیرخانی

سرو سایه‌فکن/ دکتر ضیاء‌الدین سجادی

نشانی جاودانی ایران/ حسن علی‌دوست

بلندترین آوای زبان پارسی/ فریدون مشیری

نامه نامور (گزیده شاهنامه) (1373)

گنجینه خرد و داد/ مهدی آذریزدی

بررسی و معرفی نامه نامور/ علی‌اکبر امینی

درباره نامه نامور/ دکتر عزیزالله جوینی

نامه نامور، دریچه‌ای خوب برای شناخت شاهنامه/ دکتر منصور رستگار فسایی

همه بزم و رزم است ورای و سخن/ [...]

نامه نامور، گزیده شاهنامه فردوسی/ ج.م [جلال متینی]

همراه با فردوسی/ حسین مسرت

بیژن و منیژه (1390)

گفتمان وصال در برابر گفتمان فراق/ محمد صادقی

نقدهای کلی

چهل سال و چنج اندر این شد مرا/ دکتر سجاد آیدنلو

دکتر اسلامی ندوشن و شناخت شاهنامه/ دکتر منصور رستگار فسایی

قله جاودان شعر فارسی/ محمد صادقی

شاهنامه، کتاب سرنوشت ایران/ کامیار عابدی

نوشتن از ژرفای جان/ دکتر میرجلال‌الدین کزازی

دردمند ایران و فردوسی/ دکتر محمدجعفر یاحقی

پیوست‌ها

دیدگاه‌ها

کتاب‌شناسی نقدها