معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب به قلم متخصصی سرشناس، سیری در زندگی و آموزه‌های ابن‌عربی و در عین وجاهت تخصصی بسیار آسان‌یاب و سودمند و راهنمایی کارآمد برای مطالعات بعدی است که برای خواننده علاقه‌مند صرف‌نظر از حوزه مطالعاتی وی راهگشا خواهد بود.

ابن‌عربی از عرفای برجسته و به نظر عده بسیاری بزرگترین عارف جهان اسلام و پدر عرفان نظری است. دغدغه اصلی او شناخت انسان و عالم وجود است. او تلاش می‌کند سطح اندیشه و آگاهی را به پایه‌ای برساند تا آدمی حقیقت را همان گونه که هست مشاهده و تجربه نماید. منظومه فکری او بر مکاشفات الهی و قوه شگفت‌انگیز خیال استوار است. این مکاشفات بسیار بنیادین و دیریاب ولی به غایت چجذاب است. او پیوندی را میان حق و خلق کشف می‌کند که بر عشق، محبت و رحمت مبتنی است. افق‌های بلندی که این اندیشه‌های دینی و عرفانی به روی امسان می‌گشاید به قدری بدیع و قابل تأمل است که پیوسته آنها را در معرض نقد و بررسی قرار داده و موضع‌گیری‌های مختلف و گاه متعارض را موجب شده است. به نظر عده زیادی از اندیشمندان ابن‌عربی اندیشه‌های عرفانی را به نقطه‌ای رساند که پس از او کسی بالاتر از آن نگفته است و به همین دلیل او را شیخ اکبر و محی‌الدین نامیده‌اند.

علیرغم همه این انتقادات تأثیرات ابن‌عربی در تمام مناطق اسلامی گسترده و پرهیجان بوده و این تأثیرات از حوزه تصوف فراتر رفته و تا محافل علمی و کلامی امتداد یافته است به طوری که امروزه بسیاری از روشنفکران، نخبگان، دانشمندان و متفکران، در مکتب ابن‌عربی به جست‌و‌جوی پاسخ برای نیازهای فکری خود برآمده‌اند و اندیشه‌های شهودی ابن‌عربی به میزان قابل توجهی جایگزین افکار فلسفی و کلامی شده است. این گرایش در جامعه امروز ایران خصوصاً در میان جامعه علمی و دانشگاهی هم احساس می‌شود و به همین رو اندیشمندان ما باید با رعایت انصاف و بی‌طرفی اندیشه‌های این عارف بزرگ را مطالعه و به مردم معرفی  نماید.

اندیشه‌های ابن‌عربی در قرن 19 و 20 در غرب هم طرفدارانی یافته است و عده‌ای از متفکران و پژوهشکران جهان غرب به طور جدی به تحقیق و بررسی پیرامون آثار و اندیشه‌های او پرداخته‌اند و بیش ز پیش موجب معرفی اندیشه‌های این متفکر بزرگ به مسلمانان و غیرمسلمانان شده‌اند.

در دهه‌های اخیر محققانی مانند هانر کربن و توشیهیکو ایزوتسو اهمیت فوق‌العاده آثار ابن‌عربی را تشخیص داده و تلاش فراوانی کرده‌اند تا نسبت مفاهیم مطرح‌شده از سوی او را با اندیشه‌ بشر به طور عام ترسیم نمایند. کسان دیگر نیز هم چون کلود عداس، هیرتن استین و میشل خوتکیوتچ به معرفی برخی جنبه‌های شخصیتی و تعالیم او پرداخته‌اند. در این میان یکی از پژوهشگران برجسته پروفسور ویلیام چیتیک است. وی متولد کانتینگ در آمریکا بوده و دکتری ادبیات فارسی خود را در دانشگاه تهران زیر نظر سیدحسین نصر دریافت کرده است. او به مدت سی سال از ویرایشگران دانشنامه ایرانیکا بوده و هم‌کنون استاد دانشگاه استونی بروک نیویورک می‌باشد.

ویلیام چیتیک ده‌ها اثر ارزنده در حوزه عرفان اسلامی و عرفان ابن‌عربی از خود به جا گذاشته که تعدادی از آنها به فارسی ترجمه شده است از جمله این آثار می‌توان به کتاب عوالم خیال ترجمه قاسم کاکائی، درآمدی به تصوف ترجمه محمدرضا رجبی، درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی ترجمه جلیل پروین و شرح سرفصل‌های فصوص‌الحکم ترجمه حسین مریدی اشاره کرد. کتاب Heir to the prophets  lbn Arabi که در اینجا با عنوان ابن‌عربی وارث پیامبران ترجمه می‌شود دارای 9 فصل و 152 صفحه می‌باشد. این کتاب علیرغم مختصر بودنش یک دوره تقریباً کامل و تحلیلی از جهان‌بینی ابن‌عربی و اصول دین از دیدگاه او را ارائه می‌کند که شامل توحید، نبوت و معاد است. وحدت وجود، نظریه تجلی و خیال، تأکید بر کشف و شهود و نقش و جایگاه لطف و گشایش الهی در معرفت حق، ضرورت نگاه از دو منظر تنزیه و تشبیه، یگانگی شهود و وجود، نسبیت معرفت، نقش بنیادین عشق، ذکر و رحمت در تکوین و بقای عالم وجود، ولایت و خلاقیت الهی و انسان کامل از مباحث عمده این کتاب می‌باشد.

ترجمه این اثر و تحقیق پیرامون آن از دو جهت واجد ارزش و اهمیت است؛ اول از این جهت که بررسی و مطالعه افکار و اندیشه‌های اندیشمندانی چون ابن‌عربی می‌تواند گره‌گشای بسیاری از ابهامات اسای و بنیادین بشر در شناخت حقیقت باشد. نسل امروز که خود را در میان انبوهی از مطالب و اطلاعات و دست‌ساخته‌های خود می‌بیند بیش از گذشته به شناخت حقیقت و هویت خود نیاز دارد. مدیریت جوامع پیچیده امروزی بدون داشتن جهان‌بینی کارآمد و فراگیر الهی و براساس منافع و تنگ‌نظری‌های شخصی و گروهی و غیرانسان دوستانه خسارت‌های زیادی در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و دینی ایجاد کرده است. افکار و اندیشه‌های ابن‌عربی الهی، علم، فراگیر و بشردوستانه است و می‌توان در مدیریت زندگی فردی و اجتماعی بشر تأثیرات مثبتی داشته باشد.

اهمیت دیگر ترجمه این‌اثر به جایگاه برجسته مؤلف آن مربوط می‌شود ویلیام چیتیک از اندیشمندانی است که مدت زیادی از عمر خویش را صرف پژوهش عرفان ابن‌عربی و دیدگاه‌های او کرده است. تحصیلات و تحقیقات نسبتاً طولانی او در ایران و دقت نظر، پشتکار و مطالعات وسیع امکان پرداختن به این کار مهم را به او داده است. نکته قابل توجه در تحقیقات این محقق برجسته این است که او برخلاف بسیاری از پژوهشگران خارجی و داخلی که بیشتر وقت خود را بر کتاب فصوص‌الحکم گذاشته‌اند، به تحقیق وسیع پیرامون کتاب عظیم فتوحات‌المکیه پرداخته است.

از طرفی امتیاز ویلیام چیتیک این است که او مسائل و معضلات فکری امروز دنیا را بهتر می‌شناسد و می‌تواند پرسش‌هایی را از ابن‌عربی بپرسد که متفکران امروز بیشتر با آن مواجه‌اند و در نتیجه می‌توان پاسخ‌های کارسازتری از او دریافت نماید.

در اینجا لازم است به چند نکته درباره ترجمه این متن اشاره شود:

1. مؤلف در این کتاب بیش از 122 مورد نقل قول مستقیم از کتاب فتوحات‌المکیه دارد. تمامی این استنادات با مراجعه به متن اصلی مورد دقت و بازبینی قرار گرفته و با ترجمه انگلیسی تطبیق داده شده است و متن عربی در ذیل هر کدام از صفحات عیناٌ درج گردیده تا خواننده اطمینان بیشتری از صحت ترجمه حاصل نماید. متن عربی آیات و احادیث مورد استناد هم حتی‌الامکان با ذکر منبع در پاورقی آمده است.

2. برای ایضاح مطلب گاهی یک یا چند کلمه به متن مؤلف اضافه شده است. این کلمات در داخل [] قرار گرفته‌اند.

3. معادل انگلیسی برخی لغات و اصطلاحات عرفانی در ذیل هر کدام از صفحات عیناً درج شده است.

4. معادل هجری سال‌های میلادی پس از تاریخ‌های میلادی در داخل پرانتز ذکر شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیشگفتار مترجم

1. میراث محمدی

2. عاشق خدا

3. مبانی الهی عشق

4. کیهان‌شناسی ذکر

5. علم و تحقیق

6. زمان، مکان و عینیت معیارهای اخلاقی

7. بینابین

8. تجلی خیال منفصل

9. علم تفسیر رحمت

نمایه