معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در این کتاب شعر حدود سی نفر از شاعران افغانستان بررسی شده است.

معمول چنان است که وقتی ادبیات مقاومت به سبب واکنش شدید و خصمانۀ رژیم‌های حاکم، امکان ترویج رسمی و معمول را در داخل نمی‌یابد، در جایی جز از سرزمین خویش و به عبارتی در تبعید رشد می‌کند. در چنین هنگامی بود که مهاجرت گروه بسیاری از مردم افغان از جمله شعرا و ادیبان به کشورهای دیگر مانند ایران، پاکستان، آمریکا، کانادا، سوئد، فرانسه و آلمان آغاز شد. از این میان ایران و پاکستان مهم‌ترین مراکز ظهور و عرضۀ این نوع ادبیات به شمار می‌روند. با پناه جستن شاعران و نویسندگان افغانستان به ایران و رشد آنان در این دیار، شاخه‌ای از ادبیات معاصر افغانستان در مجامع ایران شکل گرفت و بالید که می‌توان از آن به نام «ادبیات هجرت یا مهاجرت» یاد کرد.

شعر مهاجرت افغانستان به سه دوره تقسیم می‌شود که دورۀ اول آن از سال 1357 تا 1364 شمسی، دورۀ دوم از 1364 تا 1373 شمسی و دورۀ سوم نیز از 1373 تا امروز را دربر می‌گیرد.

دورۀ اول آغاز درگیری و مبارزان ملت افغانستان با کمونیست‌های شوروی سابق است. این دوره از نظر شروع خوب است و قابل بحث؛ اما هنوز آن جوهره شعری در این زمینه شکوفا نشده و آن چنان که باید به بار ننشسته است. از شاعران این دوره می‌توان از برات‌علی فدایی هروی، سعادت‌ملوک تابش، سیدعسکر موسوی (ع.کابلی)، سیدحسین موحد بلخی و خلیل‌الله خلیلی نام برد.

دورۀ دوم زمان پیروزی افغانستان بر شوروی سابق و مرحلۀ شکوفایی شعر مقاومت است. شعر این دوره ضمن اینکه پخته‌تر و دارای جوهر شعری برتری است، از حالت شعاری محض خارج شده، لحن حماسی خود را نیز تا حدی تغییر داده و به حالی حماسی ـ تغزلی درآمده است. از شاعران این دوره می‌توان از مظفری، محمدکاظم کاظمی، سیدحیدر علوی‌نژاد بلخی، سیدفضل‌الله قدسی، سیدنادر احمدی، فریدون رحیمی، حسن حسین‌زاده و محمدآصف رحمانی نام برد.

دورۀ سوم دوره‌ای است که مقاومت در برابر روس‌ها پایان یافته است. افغانستان پیروز شده، اما باز هم آرامش و امنیت و صلح به افغانستان رو نکرده و سرخوردگی‌های آنان از نو آغاز شده است. برخی از این دوره با نام «شعر اعتراض» هم یاد کرده‌اند. از شاعران این دوره می‌توان از محمد شریف سعیدی، قنبرعلی تابش، محمدبشیر رحمانی، محمدتقی اکبری، سیدمحمد علوی، فائقه‌جواد مهاجر و علی یعقوبی نام برد.

رویکرد تحقیق در این کتاب، رویکردی سبک‌شناختی است. در این کتاب شعر مهاجرت افغانستان از سه دیدگاه فکری (محتوایی)، ادبی (بیان و آرایه‌های ادبی) و زبانی بررسی شده است. نتایجی که از بررسی موضوعات شعر مهاجرت به دست آمده، عبارتند از: اشعار مهاجرت افغانستان، درون‌گرا (انفسی) و ذهنی هستند؛ فضایی غم‌گرا بر اشعار مهاجرت افغانستان احاطه دارد؛ ملی‌گرایی در این اشعار درصد قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهد و این ملی‌گرایی دو چهرۀ زیبا و نازیبا دارد؛ پرداختن به بن‌مایۀ عشق در شعر مهاجرت افغانستان، ناشی از روحیۀ مبارزه با سختی‌ها و خوش‌بینی به آینده است؛ شاعران مهاجر اخبار درون افغانستان را دنبال می‌کنند و آن را در اشعار خود انعکاس می‌دهند.

در فصل اول کتاب معرفی کوتاهی از شاعران افغانی آمده که در این کتاب اشعار آنها بررسی شده است. در فصل دوم موضوعات مهم شعر افغانستان نظیر عشق، جنگ، غربت و آوارگی، وطن، شب، انتقاد از روزگار و .... تبیین شده است. کاربردهای بیان و بدیع در شعر مهاجرت افغانستان موضوع فصل سوم کتاب است. این فصل در دو بخش کاربردهای تشبیه و استعاره در شعر مهاجرت افغانستان و کاربردهای بدیع در شعر مهاجرت افغانستان به بررسی انواع کاربردهای بلاغی در شعر مهاجرت افغانستان پرداخته شده است. در فصل چهارم نیز سطح زبانی شعر مهاجرت افغانستان در سه سطح آوایی یا موسیقایی، لغوی و نحوی بررسی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: معرفی شاعران این مجموعه

فصل دوم: موضوع‌های مهم شعر مهاجرت افغانستان

فصل سوم: کاربردهای بیان و بدیع در شعر مهاجرت افغانستان

فصل چهارم: بررسی سطح زبانی در شعر مهاجرت افغانستان

نتیجه‌گیری پایانی