معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب از مجموعه کتاب‌های آیدین آغداشلو که آخرین کتاب او در این بازه زمانی نیز می‌باشد، دربردارندۀ 72 مقاله در حوزه‌های مختلف نقد، نگارگری و نقاشی، یادها و خاطره‌ها و ... است.

در مقدمۀ کتاب آمده است: « "حرف آخر" حرف آخر همین لحظه است؛ حرف آخر آدمی است که دارد حاصل عمرش را جمع‌وجور و جمع‌بندی می‌کند و اتمام حجتی دارد با خودش و دارد گزارشی می‌دهد از دستاورد سال‌های اخیرش ـ و نه سال‌های آخرش! و سال‌های آخر عمر را چه کسی می‌داند که کِی است؟ و می‌شود هضتاد سال عمر کرد که در آن برداشتن لیوانی کوچک و ورق زدن کتابی قطور عملی شاق و آرزویی دور و دراز باشد! این کتاب هم مثل آن هفت تای دیگر مجموعه‌ای از مقاله‌هایی است که اینجا و آنجا پراکنده و اغلب دور از دسترس، قبلا در روزنامه‌ها و مجله‌ها چاپ شده‌اند».

مجموعۀ مقاله‌های این کتاب حوزۀ گسترده‌ای را دربر می‌گیرند؛ از نقد و یاد و خاطره و نقاشی و نگارگری و خوشنویسی و سینما و تاریخ و باستان‌شناسی و هنر و هنرمندان گذشته و معاصر ایران و جهان تا مقوله‌های دیگر.

کمال‌الملک، بهمن محصص، کامران کاتوزیان، محمد بهرامی، ممیز، قباد شیوا، علیرضا آستانه، مسعود معصومی، نیمایوشیج، صادق هدایت، ناصر وثوقی، جلال آل احمد، علی حاتمی، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، داریوش شایگان، احمدرضا احمدی و ... از افرادی هستند که در این کتاب گفتارهایی با عنوان دربارۀ ... از آنها در این کتاب آورده شده است.

در گفتاری که به جلال آل احمد اختصاص داده شده با عنوان «دربارۀ جلال آل احمد: همه از او حساب می‌بردند» نویسنده به آشنایی خود با جلال پرداخته و به برخی از ویژگی‌های او اشاره می‌کند و می‌نویسد: «.... سهم آل احمد نویسنده، سهم آل احمد نثرنویس، در پس ابر قطور شخصیت او در وجوه دیگرش پنهان ماندۀ شخصیت او، ابری شد و بر آن سایه انداخت و اگر بشود که دوباره نگاه کرد به قصه‌هایش و به نثرش، شاید به نتایجی برسیم که برخلاف نظر او و منتقدان همان دوره باشد. به زعم من شخصیت ادبی آل احمد، ادبی که می‌گویم منظورم قصه است و ادبیات است و منظورم ادبیات خالص است .... از این منظر اگر بخواهیم به کار آل احمد نگاه کنیم، به زعم من که هیچ ادعای نقد ادبی ندارم در این مورد، دو هلال پرانتزی که زندگی نویسندگی و ادبی آل احمد را دربر می‌گیرد، دو کتاب است ... یکی مدیر مدرسه و یکی کتاب درخشان سنگی بر گوری». (ص 104)

در گفتاری دیگر دربارۀ ترجمه‌های بیژن الهی می‌گوید: «ترجمه‌های بیژن جنس‌شان فرق دارد. چون بیژن الهی یک نابغه بود .... کاری که می‌کرد این بود که شعر هولدرلین را ـ مثلاً ـ دوباره به فارسی شعر می‌گفت. کارش این نبود که جای هر لغتی یک لغت پیدا کند و حتماً ترتیب توالی کلمات را حفظ کند. این کارها را هم می‌کرد، ولی در حقیقت دوباره شعر می‌گفت و وقتی فوت کرد، یک اتاق انباشته از جزوه، دفتر و متن تا نزدیک سقف داشت». (ص 139)

دربارۀ گوهر شعری نیما یوشیج نیز اینگونه می‌گوید: «نیما مشهورترین شمایل‌شکن ـ آیکونو کلاست ـ یکصدسال گذشته است و هیچ‌کس به اندازۀ او از این حیث مطرح نبوده است. تأثیر مستقیم یا تأثیر دوردستش بیشتر به خاطر شمایل‌شکنی‌اش بود و اینکه کسی بتواند قالب رفیع و باشکوه هزارسالۀ شعر کهن ایران را درهم بشکند و قالب جدید بیاورد و کارش هم فقط به قالب‌شکنی محدود نماند، بلکه هم‌چنان شاعر بزرگی باشد و بماند». (ص 78)

در مجموع مقاله‌ها و مصاحبه‌های این مجموعه نیز موضوع‌های مختلف و ظاهراً پراکنده‌ای را دربر می‌گیرند؛ اما در باطن مشغلۀ اصلی آیدین آغداشلو همیشه بازشناسی و ارزش‌گذاری فرهنگ و هنر گذشته و معاصر ایران و جهان بوده است.