معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هدف نویسنده از تألیف این کتاب، روشن‌کردن این موضوع است که محمود دولت‌آبادی، تا چه حد برای پرداختن به شخصیت‌های داستانی‌اش در داستان «جای خالی سلوچ» از زبان آنها کمک گرفته است؟ و زبان آنها تا چه اندازه متناسب با شخصیت‌هایشان ساخته و پرداخته شده است؟

داستان«جای خالی سلوچ» از زمره رمان‌های دهه 60 و50 است. محمود دولت‌آبادی نویسنده این رمان، با به‌کاربردن شگردهای زبانی ـ هنری که ویژه اوست، هماهنگی و انسجام خاصی را در داستانش به وجود آورده است. زبان شخصیت‌های داستان، مناسب با منزلت، جنسیت و اجتماع آنها ساخته و پرداخته شده است؛ به طوری که هر یک از آنها، زبان خاص خود را دارا هستند؛ از طرف دیگر نویسنده برای اینکه وحدت و انسجام داستان را حفظ کند، زبان راوی را نیز هماهنگ با زبان شخصیت‌های داستان آورده است. شخصیت‌ها رکن اصلی داستان هستند و اصلاً داستان به خاطر آنها آفریده شده است، به همین دلیل باید با دقت پرورانده شوند و به وسیله زبان و واژگان‌شان به خواننده معرفی شوند. هر واژه‌ای با قرار گرفتن در جمله‌ای خاص، معنای متفاوتی را در ذهن خواننده القا می‌کند؛ به همین دلیل نویسنده باید به گونه‌ای واژگان را در جایگاه خود قرار دهدکه جملات، به‌تنهایی و بدون دخالت او معرف جایگاه طبقاتی، فکری، سنی، تحصیلی و شغلی شخصیت‌های داستان باشد. آنها به وسیله زبان برگزیدۀ نویسنده خلق و پرورده می‌شوند و اگر نویسنده، این زبان را خوب ساخته و پرداخته کرده باشد، خواننده تا سالیان سال، با این انسان‌های خیالی احساس نزدیکی می‌کند. اما اگر این واژگان و عبارات، بی‌مناسبت با منش فکری و خصوصیات زیستی‌شان آفریده شود، شخصیت‌ها غیرطبیعی و غیرواقعی به نظر می‌رسند.

این تحقیق نشان می‌دهد در داستان موردنظر، شخصیت‌های متفاوتی خلق شده‌اند؛ شخصیت‌هایی که هر یک به گونه‌ای متفاوت از دیگری فکر می‌کنند، راه می‌روند و حرف می‌زنند. محیط کوچک زمینج بر روی بینش، اعتقادات و گزینش واژگانی آنها تأثیر گذاشته است؛ به طوری که خواننده از ورای زبان و عمل آنها روستایی و بی‌سواد بودن‌شان را درک می‌کند.

در فصل اول ارتباط بین زبان و ویژگی‌های افراد بررسی شده است. در این فصل تأثیر محیط بر روی انتخاب واژگان، اعتقادات، نحوۀ تعاملات اشخاص بررسی شده است. فصل دوم به تأثیر مسائل فردی بر روی زبان اختصاص یافته است. در این فصل به طور جداگانه در مورد تأثیر جنسیت، سن و شغل روی زبان افراد بحث شده است. در فصل سوم نشان داده شده که افراد در موقعیت‌های مختلف احساسی (خشم، اندوه و شادی) به گونه‌ای متفاوت صحبت می‌کنند. فصل چهارم به ارتباط بین زبان و منزلت افراد اختصاص یافته است. در این فصل زبان شخصیت‌ها با توجه به فرادستی و فرودستی‌شان مورد بررسی قرار گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

خلاصه داستان

فصل یکم: زبان و اجتماع

فصل دوم: زبان و مسائل فردی

فصل سوم: زبان و احساسات

فصل چهارم: زبان و قدرت