فعلهای گیلکی: بررسی تطبیقی و ریشهشناختی گونههای گویشی شرق گیلان
خلاصه
در این کتاب فعلهای ساده و پیشوندی رایج در پنج شهر املش، رودسر، سیاهکل، لاهیجان و لنگرود که از نظر جغرافیایی در ناحیۀ شرق گیلان واقع شدهاند، به صورت تطبیقی و نیز از دیدگاه ریشهشناختی بررسی شدهاند.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
زبانهای ایرانی مجموعهای از زبانها و گویشهای خویشاوند هستند که نه تنها در ایران، بلکه در ناحیهای وسیع از ترکیه، عراق، قفقاز تا ترکستان چین بدانها تکلم میشود. گویش گیلکی که یکی از گویشهای ایرانی نو است، در سرزمین سبز گیلان و در برخی بخشهای مازندران دارای گویشوران فراوان است. در تقسیمبندی زبانها و گویشهای ایرانی، گویش گیلکی در شمار شاخۀ شمالی زبانهای گروه غربی جای دارد. بهدرستی مشخص نیست که گویش گیلکی بازمانده کدام یک از زبانهای ایرانی میانه است؛ با این همه، چنین به نظر میرسد که ساخت فعل آن با زبان فارسی میانه همانندهایی دارد.
این گویش دارای گونههای متعددی است که اگرچه غالبا عناصری از زبانهای میانه را به ارث بردهاند، به لحاظ آوایی و ساختواژی با یکدیگر تفاوت دارند. مدونسازی صورتهای آوایی و ساختواژی واژگان این گونههای گویشی و بررسی تطبیقی آنها کمک شایانی خواهد کرد به شناخت و نیز رابطۀ آنها با یکدیگر و با زبانهای پیشین.
در این کتاب بر اساس بررسی تطبیقی و ریشهشناختی فعلهای ساده و پیشوندی گیلکی رایج در پنج شهر املش، رودسر، سیاهکل، لاهیجان و لنگرود که از نظر جغرافیایی در ناحیۀ شرق گیلان واقع شدهاند فراهم آمده است. این پژوهش از یک مقدمه و یک فصل که در واقع متن اصلی این نوشته به شمار میرود، حاصل آمده است.
در مقدمه به توضیحاتی مختصر در خصوص زبانهای ایرانی و نیز گویش گیلکی پرداخته شده و ساخت فعل در این گویش به اختصار بررسی شده است.
متن اصلی پژوهش که با عنوان فعلهای گیلکی مشخص شده، مشتمل است بر:
واجنوشت صورتهای مصدری فعلهای گیلکی و برابر فارسی آنها: در این قسمت گونه یا گونههای گویشی فعل، آنگونه که در پنج شهر موردنظر کاربرد دارند، به همراه برابر فارسی آنها آورده شده است. مدخلها بر اساس صورت واجنوشت مصدرهای گیلکی به ترتیب الفبای لاتین تنظیم شدهاند. برای نشان دادن حالت تطبیقی گونهها، صورت روساخت مصدرها آورده شده است. پیشوندهای فعلی با نشانه (-) از صورت مصدری جدا شدهاند. مصدرهایی که مادۀ ماضی آنها به لحاظ آوایی با یکدیگر متفاوت، اما مادۀ مضارع آنها یکی است، در یک مدخل آورده شدهاند. مصدرهایی که افزون بر صورت اصلی، دارای صورت جعلی نیز هستند در دو مدخل جداگانه فهرست شدهاند. واجنوشت دادهها بر اساس نشانههای رایج در آثار مربوط به زبانهای ایرانی صورت پذیرفته است.
مادههای فعل: در این قسمت مادههای ماضی و مضارع فعلها بر اساس صورت مصدری مندرج در مدخل آورده شدهاند. همچون مدخلها، پیشوندهای فعلی با نشانۀ (-) از مادۀ فعلها جدا شدهاند.
صرف تطبیقی فعلها: در این قسمت سوم شخص مفرد ماضی ساده، مضارع اخباری، امر و نهی فعل موردنظر بیان شده است. صورت صرفی مربوط به هر شهر با نام اختصاری آن شهر مشخص شده است. از آنجا که گونههای گویشی متعدد در میان گویشوران هر شهر رایج است، صورت متداول در متن آورده و صورتهای دیگر در پانوشت ذکر شده است.
ریشهشناسی: در این قسمت به بررسی ریشهشناختی فعل پرداخته شده است. نخست ریشۀ ایرانی باستان و هندواروپایی فعل آورده شده و سپس به صورتهای اوستایی و فارسی باستان ریشه و برابرهای مصدر در ایرانی میانه (فارسی میانۀ زردشتی، فارسی میانۀ مانوی، پارتی، ختنی، سغدی و خوارزمی) و فارسی اشاره شده است. مصدرهایی که از یک ریشه مشتق شدهاند، تنها در یک مورد بررسی شده و دیگر مصدرها به آن ارجاع شدهاند.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
فهرست علایم و نشانههای آوایی
مقدمه
فعلهای گیلکی
کتابنامه
نمایه
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
منابع مشابه
فرهنگ و گویش گیلکی شرق گیلان (شهرستان املش)
محمد حسیننیا کجیدیدر این کتاب نویسنده فرهنگ گویش گیلکی، ضربالمثل و شعرهای زیبای گیلکی را جمعآوری کرده است.
گویش گیلکی رودسر (آواشناسی، صرف، نحو، واژهنامه)
عفت امانیاین کتاب نخستین کتاب در توصیف گویش گیلکی رودسر و نخستین واژهنامه از این گویش است.