معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در این کتاب نظام اجتماعی و اقتصادی ایلخانان در چهار فصل و توسط چهار نویسنده بررسی شده است.

فرهنگ ایرانی ـ اسلامی از همان آغاز تأثیرات خود را در مغول بر جای گذاشته بود و بر اثر گذشت زمان این تأثیرات عمق بیشتری یافت تا آنجا که غازان خان راه اسلام را در پیش گرفت؛ مسلمان شد و اسلام را دین رسمی امپراتوری ایلخانان مغول اعلام کرد. استیلای مغول بر جهان اسلام بنیادهای سلطه‌گری تسنن را در سرزمین‌های اسلامی سست کرد.

از آنجا که مغولان در جهان اسلام عنصری بیگانه به شمار می‌رفتند و خود نیز به این مسئله واقف بودند، در امر حاکمیت خود احتیاط می‌کردند و بر عنصر دیوانسالار ایرانی اعتماد و اطمینان روا نمی‌داشتند. آنها برای حل این مشکل و استفاده از کارآیی این عناصر کارآمد حکومتی، سیاست ویژه‌ای در پیش گرفتند و بر مسئله رقابت پای فشردند و دو رقیب دیوانسالار را در کنار هم وزارت بخشیدند تا از وجود این رقابت این دو وزیر کمال استفاده را ببرند.

اما در حیطه اقتصاد و امور مالی، حملات پی‌درپی مغولان به سرزمین‌های اسلامی و خاصه ایران، پی‌آیندی جز ویرانی، کاهش جمعیت، فروپاشی کشاورزی و نیروهای مولد جامعه، زوال تجارت و فروریزی اموال مالی و خطوط اقتصادی نداشت. آنان بنا به خصلت بیابان‌گردیشان تنها به دنبال مواشی و دام‌هایی بودند که اقتصاد دامی خود را پیش برند. از این‌رو آنها و به ویژه غازان‌خان با کمک دیوانسالاران ایرانی در صدد ترمیم ویرانی‌ها در سطوح مملکتی برآمدند و دست به اصلاحاتی زدند تا توازن قدرت را در امپراتوری حفظ نمایند.

از ویژگی‌های تاریخ دوره مغول تأثیر زبان مغولی در زبان فارسی و ورود شماری از واژگان مغولی به زبان فارسی است. تأثیر این لغات در نتیجه استیلای سیاسی و نظامی آنها بود نه سلطه فرهنگی‌شان؛ چرا که جماعت مغول را در مقابل فرهنگ وسیع ایرانی ـ اسلامی فرهنگی نبود و فرهنگ‌شان فراتر از سنن بیابانگردی و قبیله‌ای نمی‌رفت. آنها مالیات‌های گوناگونی را وارد جامعه اسلامی ایران کردند که جملگی اسامی مغولی داشت؛ از این‌رو در مؤخره این کتاب شماری از لغات مغولی که در متن این کتاب آمده، همراه با معانی و مفاهیم آنها ثبت شده است.

این کتاب دربردارندۀ چهار بررسی مفصل از چهار تن مغول‌شناس معاصر جهان است که از چهار منبع متفاوت گردآوری شده است. این چهار بررسی عهده‌دار چهار دیدگاه متفاوت در زمینه مسائل اجتماعی ـ اقتصادی ایلخانان است. بررسی اول دیدگاه خاص محققان شوروی را می‌نمایاند که شکل تلطیف‌یافتۀ آن دیدگاه است؛ بررسی دوم و سوم دیدگاه تاریخ‌نگاری مورخان اروپا را مشخص می‌کند و بررسی چهارم بینش محققان جدید آمریکا را نشان می‌دهد.

تشکل این مجموعه از این باور برخاسته و چهار دیدگاه را در مورد دوره‌ای خاص از تاریخ ایران در خود جمع کرده است. هر چهار بررسی بر اساس اسناد و مدارک و منابع تاریخی دوره ایلخانان فراز آمده و تمامی جزئیات و ریزه‌کاری‌های علمی و تحقیقی نیز در آنها رعایت شده است.

فهرست مطالب کتاب:

فصل اول: جریان‌های اجتماعی ـ اقتصادی دوره ایلخانان

فصل دوم: انتشار اسکناس در دوره ایلخانان

فصل سوم: تشکیلات مالی مغولان در ایران

فصل چهارم: نظام پولی ایلخانان

ضمیمه

پیوست‌ها

نمایه