معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

كارل ماركس در سال 1818 به دنیا آمد و در سال 1883 چشم از جهان فرو بست. کارل مارکس فرزند سوم هاینریش مارکس لوی یک وکیل دادگستری یهودی بود که از خانوادۀ خاخام‌های معروف شهر تریر آلمان محسوب می‌شد. پدر وی به دلیل محدودیت‌هایی که برای حقوق‌دانان یهودی در آن زمان قائل شده بودند، به فرقۀ پروتستان مسیحیت گروید و فرزندان وی نیز در سال 1824 به مسیحیت گرویدند.

کارل مارکس در شهر تریر دوره دبیرستان را به پایان رساند و در دانشگاه شهر بن به تحصیل رشته حقوق پرداخت. یک سال بعد به برلین نقل مکان کرد و در دانشگاه آن شهر در رشته‌های فلسفه و تاریخ به تحصیل ادامه داد. مارکس مبارزۀ علمی، سیاسی و فلسفی خود را به همراه دوست نزدیکش فردریک انگلس آغاز کرد و با او بود که یک سال پیش از انقلاب سال 1848 «بیانیۀ کمونیست» را به رشتۀ تحریر درآورد.

کارل عاشق دختری به نام جنی شد و با پدرش قهر کرد. او با جنی ابتدا به پاریس و سپس به لندن رفت. بیش از سی سال آخر عمر را در لندن و در تبعید گذراند و در همان جا درگذشت.

کارل مارکس عمدتاً به دلیل دیدگاه‌های اقتصادی ـ فلسفی و سیاسی در دنیا مطرح و شناخته شده است و کمتر یا شاید به  ندرت به جهت خلق آثار شاعرانه و ادبی خود شناخته می‌شود؛ اما واقعیت این است که در پس آن اندیشه‌های دشوار، روحی لطیف و رمانتیک نهفته است که خواننده پس از آشنایی با این تفکرات، جهان تازه‌ای از مارکس را کشف می‌کند و لاجرم مارکس تازه‌ای. مارکس شاعر اگرچه در سن نوزده سالگی دست به سرایش این شعرها می‌زند؛ اما نشان می‌دهد کاملا دقیق با دنیای ادبیات آشناست و در همان سن آشنایی گسترده و ژرفی با شعر، اسطوره و فلسفه دارد.

مجموعه اشعار کارل مارکس، یک برنامه هراس‌انگیز است! شعر و هنر نه تنها به مثابۀ در دسترس بودن آثار شاعرانۀ مارکس، که نشانگر این است که مارکس باید در برابر پس زمینه رمانتیک و ایده‌آلیسم دورۀ جوانی خویش در دانشگاه آلمان درک شود. اشعار وی ملهم از احساس بسیار عمیقی است، به طوری که نه تنها در سال 1837، کتابی برای پدرش فراهم آورد، که دو نمونه از شعرهایش را در سال 1841 در نشریه «آتنائوم» منتشر کرد. چنین درکی به خواننده اجازه می‌دهد مارکس را به دیدۀ تازه‌ای بنگرد و ارتباط آثار فلسفی‌اش را از قبیل «دست‌نوشته‌های اقتصادی و فلسفی»، «مقدمه‌ای بر نقد آموزۀ دولت هگل» تا آثار علمی از قبیل «سرمایه» و .... و بحث آن در زمینۀ ازخودبیگانگی را کاملا درک کند.

در دوره‌ای که مارکس دست به سرایش شعر می‌زند، در حقیقت اوج ادبیات غنایی در آلمان است و گرایش به سمت و سوی رمانتیسم که نسبت به دیگر فرم‌های ادبی که در آن خرد و هوش آلمانی نمود یافته، وارد جریان عمدۀ میراث فرهنگی جهان شده است. از همین دوره شعرهای مارکس نشان از درک موقعیت درست زمانه می‌دهد. عصر گذار از تسلط بی‌شائبۀ اندیشه‌گرایی و سیطرۀ فلاسفه بر جهان فکری آلمانی‌ها که از سویی تأکید بر انعطاف‌پذیری زبان نسبت به دیگر زبان‌ها بوده و اینکه نشان دهد بر خلاف همیشه زبان آلمانی سخت، دشوار یا سنگین نیست و برعکس با گرایش به سمت ادبیات رمانتیک، ظرافت و ملودی حیرت‌انگیز زبانی آلمانی را بیشتر به اثبات رسانده است.

«عاشقانه‌های ماركس» سرشار است از یک روح سراسر عاشقانه كه به دور از هرگونه خصلتِ فردگرایانه، نگاهی انسانی به مقوله «عشق» دارد. از منظر ماركسِ جوان «عشق» نوای روح‌بخش و فرح‌انگیز موسیقی است كه گاه آرام و ملایم می‌نوازد و گاه همچون دریای خروشان متلاطم است. در این زاویه دید، نگاه گرونولوژیكی به جهان اسطوره و در برخی موارد در همسویی و همسانی با دیگر شاعران و فلاسفه از جمله گوته، كانت، شیلر، فیخته و... از اصلی‌ترین ویژگی‌ شعرهای ماركس است. جهان عاشقانه ماركس اساسا از منظر انسانی است در رویای جهانی اثیری، پاک، سرشار از خلجان‌های شورانگیز و برآشوبنده كه به نوعی خلوص انسانی نزدیك می‌شود. اگرچه گاه در برابر برخی ناملایمات قد علم می‌كند، اما همواره در پی ایجاد جهانی با سویه‌های عاشقانه است.

ویولون‌نواز، عشق شبانه، برای جنی، حالت‌های التزام، جان‌های پرشور، اشتیاق، به سوی خورشید حقیقت، زن دیوانه، آوارگان هنرستیز، خردمندی دقیق، هارمونی، شوریده، مکاشفۀ رؤیا، ترانۀ ملوان دریا، کشتی جادویی، انسان و طبل و .... از عناوین اشعار این کتاب هستند.

در صفحه 29 این کتاب این شعر آورده شده است:

برای جنی (1)

کلمات ـ نیرنگ‌ها، سایه‌های دروغین

زندگی از همه سو می‌چرخد!

من آیا باید جان‌های لبریز در خودم را

ملول و پژمرده در تو سرریز کنم؟

با این همه خدایان حسود زمین

با نگاه ژرف کنار آتش انسان خیره مانده‌اند،

و انسان تهیدست هماره باید

پرتو آغوش‌اش را از صدا بیاکند

چراکه اگر اشتیاق پرطنین و سنگین

با تلألوی شیرین روح اوج برمی‌داشت

بی‌باکانه جهان‌هایت را در آغوش می‌گرفت،

از تخت به زیرت می‌کشید

به اسفل السافلین‌ات فرو می‌نشاند

نسیم را به رقص درمی‌آورد

آنگاه جهانی تازه فراز سرت قد می‌کشید.