معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب در چهار بخش و دربردارندۀ 59 مقاله و گفتگو از آیدین آغداشلو است.

مقاله‌ها و مصاحبه‌های این مجموعه موضوع‌های مختلف و ظاهراً پراکنده‌ای را دربر می‌گیرند؛ از سینما و تئاتر و باستان‌شناسی و هنرهای ایرانی و اسلامی و نقاشی تا خوشنویسی و گرافیک و شعر؛ اما در باطن مشغلۀ اصلی نگارنده همیشه بازشناسی و ارزش‌گذاری فرهنگ و هنر گذشته و معاصر ایران و جهان بوده است و این دغدغه به ویژه وقت‌هایی که بیم آن بوده موضوعی و اثری و آدمی در محاق جفا و فراموشی بغلطد یا درست و در نگاهی منصفانه بررسی نشود، آشکار شده و نگارنده اظهار عقیده را لازم دیده نگاه و نظر خود را عنوان کرده است.

مطلب «نگارگری و ادبیات ما» که در بخش چهارم این کتاب گنجانده شده، گفتگویی است از آیدین آغداشلو با مجله بخارا. در ابتدای این گفتگو وی در پاسخ به سؤالی دربارۀ پیوند نقاشی و ادبیات در ایران می‌گوید: «به طور کلی از زمانی که ادبیات به وجود آمد، سفارش‌دهندۀ نقاشی شد؛ اما پیش از شکل‌گیری ادبیات به صورت رسمی نقاشی شکلی مجرد داشت. آنچه از تصاویر نقاشی شده در غارها به جا مانده است، حاکی از آن است که انسان ابتدایی بر اساس انگیزش‌های طبیعی و امیال و آرزوها یا دنیای ذهنی خود نقاشی می‌کرده است. البته انسان‌های غارنشین هم حماسه‌های مشخص داشته‌اند که شکار، پیروزی انسان بر حیوانات یا موانع طبیعی را بازگو و سینه به سینه نقل می‌کرده‌اند .... به همین منوال نقاشی‌هایی که روی ظروف سفالی مربوط به هزاره‌های دوم، سوم و چهارم پیش از میلاد در ایران و سرزمین‌های دیگر دیده شده‌اند نیز شکلی مجرد دارند و طبیعت، کوه، باران و حیوانات را بر حسب شرایط و ویژگی‌های زیستی منطقه به تصویر کشیده‌اند، در اینکه نقاش یا هنرمند تصویرگر به جهان اطرافش نگاه می‌کند و آن را به تصویر می‌کشد، تردیدی نیست؛ اما این در زمانی است که هنور ادبیات به مرحله‌ای نرسیده است که نقاشی یا دیگر هنرهای تجسمی را به خدمت خود درآورد». (ص 345 ـ 346)

در پایان همین گفتگو نیز در پاسخ به سؤالی دربارۀ نقاشی قهوه‌خانه‌ای و پیوند نقاشی با ادبیات در دوران مشروطه نیز اینگونه پاسخ داده‌اند: «نقاشی قهوه‌خانه‌ای تنها بازماندۀ تعلق خاطر هنرمند قدیمی ایرانی به متون عرفانی، حماسی و دینی است. نقاشی قهوه‌خانه‌ای در حقیقت روایتگری را با میدان دادن به تخیل و رعایت چارچوب‌های مکتب خاص خود ادامه می‌دهد. وظیفه‌ای که از قرن سیزدهم بر عهدۀ نقاشی قهوه‌خانه‌ای قرار می‌گیرد، شکل تازه‌ای را به وجود می‌آورد که ارتباط گسترده‌ای با مردم ایجاد می‌کند و حوزۀ جدیدی است که با مخاطبین همیشگی و محدود نگارگری ایران متفاوت است. عمر نقاشی قهوه‌خانه‌ای چندان طولانی نیست، اما همچنان به عنوان آخرین پایگاه نقاشی روایی و حماسی ایرانی قابل بررسی است». (ص 350)

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت

یک:

یادداشت‌های جشنواره هنر اسلامی لندن، در حاشیه جشنواره هنر اسلامی لندن، یادداشت‌های شیراز (گفتند افسانه و در خواب شدند)، یادداشت‌های شیراز (قوالی و تعزیه شاه چراغ)، یادداشت‌های شیراز («نگاهی به شرق» و خط فاصل)، یادداشت‌های شیراز (نقاشی در متن زندگی)، آفیش‌های جشن هنر، یادداشت‌های شیراز (شناخت ما از شرق)، یادداشت‌های شیراز (انسان در بند تصویر مجازی خویش است)، یادداشت‌های شیراز (حسینیۀ قوام)، هنر ایرانی با الهام از عقاید دینی، به مناسبت افتتاح موزۀ رضا عباسی (شمایل تمدن سرزمینی کهنسال)، به مناسبت افتتاح موزۀ رضا عباسی (چونان دست جادویی میداس)، هنر جهانی، هنر دینی، نگاهی به مجموعه‌داری در ایران، موزه‌های هنرهای معاصر تهران، ارامنه و هنر ایران، محاسن و معایب آموزش هنر، بررسی نقد معاصر ایران، هنر انقلابی ایران، تصویر واقعی از شعر انتزاعی، احمدرضا احمدی.

دو:

باغ‌های زمینی باغ‌های آسمانی، آرت اکسپوی تهران، موزۀ کرمان، شب معراج، مکتب آبرنگ اصفهان، اودنردروم، در ستایش میرعماد، کارگاه نقاش (دربارۀ یک نقاشی علی اکبر یاسمی)، مرتضی ممیز، چشم روشن گرافیک ایران (دربارۀ مرتضی ممیز)، قباد شیوا، پرویز تناولی، هانیبال الخاص، فریدون آو، مارکو گرگوریان، واهه مرادیان، گفتگو با منوچهر یکتایی، گفتگو با کامران دیبا.

سه:

مصائب مسیح (نمایش بی‌رحمانۀ زخم)، فاتح مغلوب، نگاهی به فیلم ده روی 10، ویدئو آرت: سینما یا هنر جدید، سینمای عباس کیارستمی.

چهار:

زندگی یک آدم تنها، دربارۀ دوستی، آخرین کتاب آخرین فیلم، معقولۀ هنر را ضروری می‌دانم، گرافیک: هنری خاص، دربارۀ تهران و حرف‌های دیگر، نگاهی دوباره (از کودکی می‌دانستم که نقاش می‌شوم)، ما و تاریخ هنر، محلۀ من، نگارگری و ادبیات ما، نگارگری ایران، جهان و بن‌بست ما.

منابع

سال‌شمار زندگی آیدین آغداشلو