معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

اگر یک اثر ادبی به جهان تشبیه شود، طبعا یک منتقد ادبی که سعی در شناخت این جهان دارد، فیلسوف یا دانشمند این جهان است. این فیلسوف یا دانشمند ـ یعنی منتقد ادبی ـ برای شناخت این جهان به متدها و روش‌ها و بینش‌هایی نیاز دارد، چراکه سعی دارد همۀ جوانب یک اثر را درک کند و بشناسد و بشناساند تا آثار ادبی به نحو احسن فهمیده شوند و حداکثر لذت‌ها از آن برده شود. همان‌گونه كه معتقدیم جهان از دو بعد برون و درون خلق شده، اثر ادبی نیز دارای دو بعد ماده و معنا است. منتقد ادبی باید از مواد به معنا پی ببرد و هر دو بعد را بشناسد، پس نخستین گام، بررسی و شناخت مواد تشكیل‌دهنده این كائنات است، یعنی كالبد این آفریده. شناخت كالبد یک اثر ادبی و بررسی پیكره آن، همان چیزی است كه بدان سبک‌شناسی گفته می‌شود. شکی نیست این كالبد باید بیانگر معنایی باشد و نمی‌توان آن را بدون ار تباط با معنا دید.

در واقع نقد فرمالیستی ادبیات، نقدی سبک‌شناختی است؛ یا به عبارت دیگر تلاش در شناخت سبک است و بدین ترتیب فرمالیسم، ادبیات را معادل سبک قرار می‌دهد. بنابراین سبک‌شناسی را می‌توان نوعی نقد ادبی به شمار آورد؛ چنانکه در تئوری فرمالیسم، سبک‌شناسی و شیوه‌های آن برای نقد ادبی به کار می‌رود.

نثر فارسی سابقه‌ای طولانی در آثار تاریخی و علمی و فلسفی و آثار صوفیانه دارد و عمدتاً آثار صوفیانه است که به سوی شیوه‌ها و قالب‌های ادبی متمایل شده است؛ اما به سبب عوامل گوناگون ایرانیان همیشه به شعر بیشتر تمایل داشته‌اند تا نثر. ولی امروزه رمان و داستان کوتاه و به هر حال نثر تأثیر بیشتری بر جای می‌گذارد؛ زیرا مخاطبان آن بسیار وسیع‌ترند و بیشتر و به همین دلیل در این کتاب نثر مورد بررسی قرار گرفته است.

اگر قطعه‌ای از نثر واژه به واژه مطالعه شود، خواهیم توانست به طور آگاهانه دربارۀ گزینش واژگان سخن گفت؛ آنگاه اگر آن را جمله به جمله بررسی کنیم، از آهنگ، ساخت دستوری، سادگی، تناسب موضوع و روشنی آن درک دقیقی خواهیم داشت. سپس در صورتی که آن قطعۀ نثر به قدر کافی طولانی باشد، اگر آن را پاراگراف به پاراگراف مطالعه کنیم، می‌توان چیزهای جدیدی دربارۀ آهنگ و لحن آن پیدا کرد و توالی منطقی و جاذبۀ روایت یا هر چیز دیگری که شکل‌دهندۀ مفاد و مقصود عبارت است را درک کرد. و همین طور مطالعۀ فصل به فصل آن و ... . و این ویژگی در نثر سبب شده تا نویسنده در این کتاب به تحلیل کالبد آن بپردازد.

این کتاب آموزش‌های علمی و عملی روش‌های سبک‌شناسی را به طور مختصر و مفید به دست می‌دهد. این روش‌ها همراه با توصیه‌هایی علمی است که می‌توان به وسیلۀ آن به تحقیق و تجزیه و تحلیل و نقد آثار منثور ادبی پرداخت. بنابراین کوشش شده راهنمایی‌هایی برای تجزیه و تحلیل اساسی تکنیکی نثر آماده شده و تعریف‌ها و تمایزهایی ارائه شود که به دانشجو امکان طرح و گفتن چیزی دربارۀ نثر را می‌دهد و مهم‌تر اینکه او را در آن باره به اندیشیدن وا می‌دارد.

نویسنده در تدوین و تألیف این کتاب از کتاب The anatomy of prose تألیف خانم مارجری بولتن الگوگیری کرده است. فصل‌بندی را از او وام گرفته اما مطالب و تحلیل‌ها و نظریات از خود نویسنده است.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

درآمد

فرم کلی نثر

واژه: واژگان

جمله: دستور زبان و اصطلاح

جمله: نثر نوشتاری و نثر گفتاری

پاراگراف

آهنگ نثر

سبک فردی و سبک عمومی

سبک عمومی و سبک پست

سادگی و آراستگی

تقسیمات: الف. عینی و ذهنی

تقسیمات: ب. مجرد و محسوس

تقسیمات: پ. واقع‌گرایی، رمانس، غیرواقع‌گرایی

تقسیمات: ت. برخی شیوه‌ها و رسوم ویژه

تقسیمات: ث. نثر برای نثر

بررسی و دیدگاه تاریخی

فنون بلاغی

سخنی دربارۀ نثرنویسی

پیشنهادهایی برای مطالعۀ بیشتر

فهارس