معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

درباره دو تمدن بزرگ و درخشان مصر و بین‌النهرین ـ موقعیت جغرافیایی، تاریخ، فرهنگ، چگونگی شکل‌گیری نهادهای سیاسی اجتماعی، تأثیر آنها بر تمدن‌های بعدی و ... ـ آثار زیادی تألیف شده است. مؤلف این کتاب جنبه‌های انسان‌شناسانه تمدن‌های مشرق‌زمین را چنان با شور و جذبه‌ای واکاوی کرده است که به دانسته‌های ما از این تمدن‌ها رنگ و بو و عمق تازه‌ای می‌بخشد و مسائلی فراتر از صرفاً تاریخ و سیمای فرهنگی این مناطق را آشکار می‌سازد.

موضوع در این کتاب تولد تمدن در خاور نزدیک است؛ از این‌رو پاسخی برای این پرسش انتزاعی که تمدن چگونه امکان‌پذیر شد، داده نشده است؛ چراکه این پرسش بیشتر فلسفی است و نه تاریخی. اما می‌توان گفت موضوع مورد بحث، به نوعی خاص با این پرسش ارتباط می‌یابد؛ از این‌رو که برخی معتقدند ظهور تمدن‌های مصر و بین‌النهرین، به تعبیری تولد تمدن به شکل کلی است.

نویسنده در این کتاب با نگاهی نقادانه و موشکافانه نخست نظریه‌های رایج در تمدن‌ها را بررسی می‌کند. نویسنده با نقل قول از دو محقق برجسته تاریخ تمدن‌ها ـ آرنولد توینبی و اسوالد اشپلنگر که در آثارشان «بررسی تاریخ و زوال غرب» به مقوله شکل‌گیری تمدن‌ها و اوج و نابودی آنها پرداخته‌اند ـ می‌کوشد نکته اصلی نظریه‌اش یعنی همان «فرم» تمدن‌ها را تبیین کند. وی ارزش این آثار را تأیید می‌کند؛ اما در ضمن می‌کوشد کاستی‌ها و باورهای پیش‌پنداشته نادرست را آشکار کند و نوری تازه بر مطالعه تاریخ تمدن ـ از منظر فرم و دینامیک و تلفیق اینها ـ بتاباند.

سپس با نتیجه‌ای که از فصل نخست به دست آمده، به سراغ تمدن‌های بین‌النهرین و مصر ـ به عنوان پدیده‌هایی کاملا خودجوش و خودکفا، وابسته به طبیعت خاور نزدیک و مقاوم در برابر نفوذ خارجی‌ها ـ می‌رود و دوره پیش تاریخ در هر دو کش.ر، موقعیت جغرافیایی، ظهور کشاورزی و نظام اقتصادی این دو تمدن را بررسی می‌کند.

در فصل سوم به شاخصه‌های تمدن بین‌النهرین (چگونگی شکل‌گیری جامعه معبد به عنوان اساس دولت ـ شهرهای این ناحیه ـ ویژگی‌های دولت ـ شهرها و اداره آنها به مثابه یک نظام سیاسی واحد، معماری، هنر و البته نوشتار) می‌پردازد.

در فصل چهارم به چگونگی شکل‌گیری کشور مصر و اتحاد مصر سفلی و علیا و بنیان نگرش انسان مصری نسبت به هستی و کاینات ـ باورهای عمیقاً مذهبی، اعتقاد به فرعون در جایگاه خداوند، حیات پس از مرگ و تمایل به جاودانگی که در معماری و هنر ایستا و ابدیت‌گرای آنان به خوبی مشاهده می‌شود ـ می‌پردازد و در پایان تأثیرپذیری فرهنگ مصری از بین‌النهرین را با ارائه مدارک توضیح می‌دهد.

به طور خلاصه نویسنده بر این نکته تأکید دارد که تمام تمدن‌ها هویتی منحصربه‌فرد دارند، یک «فرم» که در طول تاریخ سرزمین‌ها ثابت باقی می‌ماند. منشأ «فرم» تمدن بین‌النهرین نوع سازماندهی شهر و نهادهایش است که خدای شهر و معبدش مهم‌ترین مؤلفه آن به شمار می‌رفتند. «فرم» تمدن مصر اما از سیستم مذهبی ـ سیاسی آن ریشه می‌گرفت که فرعون، خدا و پادشاهی مهم‌ترین ویژگی‌هایش بودند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

پیش‌گفتار

فصل 1: بررسی تمدن‌های باستانی

فصل 2: دوره پیش تاریخ در خاور نزدیک باستان

فصل 3: شهرهای بین‌النهرین

فصل 4: مصر، پادشاهی دو سرزمین

مؤخره: تأثیر بین‌النهرین در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح