معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب را می‌توان شناخته‌شده‌ترین کتاب در حوزه جامعه‌شناسی زبان و زبان‌شناسی اجتماعی دانست. انتشار چندین ویراست از این کتاب و چاپ چندین باره هر ویراست آن و همچنین تدریس آن در سطوح و رشته‌های مختلف دانشگاهی به‌خوبی نشانگر شناخته بودن آن است. رجوع به کتابنامه کتاب نیز نشان می‌دهد که مؤلف از انبوهی از منابع مختلف در نوشتن آن بهره گرفته است. این کتاب به معرفی و بحث درباره مهم‌ترین موضوع‌هایی پرداخته است که به‌طور معمول در حوزه جامعه‌شناسی زبان یا زبان‌شناسی اجتماعی مطالعه می‌شود. بنابراین هم‌زمان می‌تواند برای کسانی که با نگاهی جامعه‌شناسانه به زبان نظر می‌کنند و کسانی که با نگاهی زبان‌شناسانه به مطالعه جامعه و رفتارهای اعضای آن می‌پردازند سودمند باشند.

هدف از نوشتن این کتاب آشناکردن صحیح و پایه‌ای دانشجویان با بیشتر موضوعاتی است که در درس‌هایی با عنوان زبان‌شناسی اجتماعی یا جامعه‌شناسی زبان بدان‌ها پرداخته می‌‌شود. برای بهره‌­گیری از این کتاب به دانش پیشین و اندکی در زمینه زبان‌شناسی، مردم‌­شناسی یا جامعه‌­شناسی نیاز است. بنابراین به نظر می‌­رسد سودمندترین کاربرد آن می‌­تواند برای درس­‌های سطوح پایه باشد. این کتاب را در سطوح بالاتر هم می‌­توان به کار برد، یعنی در سطوحی که در آنها شمار محدودی از موضو‌‌‌ع­‌ها مطالعه می‌­شوند، اما آموزش‌دهنده می‌­خواهد دانشجویانش با موضوع‌­هایی هم که در آن درس به آنها پرداخته نمی‌­شود، آشنا شوند. هریک از زیرموضوع‌­هایی که در این کتاب بدان­‌ها پرداخته شده است با بخشی به عنوان «بحث» پایان می‌گیرد. مطالبی که در این بخش ارائه شده است، به گونه‌ای است که خواننده را به بحث و پژوهش بیشتر در زمینه مورد نظر تشویق کند؛ این بخش حتی می‌تواند باعث شود تمرین‌های گوناگونی هم در اختیار خواننده قرار بگیرد.

زبان‌شناسی اجتماعی را دست‌کم می‌توان گونۀ اجتماع‌گرای زبان‌شناسی دانست؛ اما این رشته احتمالاً چیزی بسیار بیش از این است. در مسیری که برای بررسی انواع موضوعاتی که در فصول این کتاب مطرح شده، طی می‌شود، می‌توان دیدگاه‌های هر فردی دربارۀ این موضوع را شکل داد. این فصول در قالب چهار موضوع کلی سازمان یافته‌اند. با وجود این در عر یک از بخش های کتاب به میزان قابل توجهی به قسمت‌های دیگر آن بخش یا بخش‌های دیگر کتاب ارجاع داده شده است.

در بخش اول، زبان‌ها و جامعه‌ها، برخی از موضوعات سنتی زبانی بررسی می‌شود: سعی شده میان زبان‌ها و گویش‌ها تمایز ایجاد شود و انواع تنوعات منطقه‌ای و اجتماعی درون زبان‌ها بررسی گردد (فصل 2)؛ زبان‌های پیجین و کریول بررسی می‌شوند (فصل 3)؛ زبان‌ها به مثابۀ کد تعریف می‌شوند (فصل 4)؛ و تلاش شده گروه‌هایی که برای مطالعۀ زبان باید مورد بررسی قرار گیرند، مشخص شوند (فصل 5).

بخش دو، گوناگونی ذاتی، همان چیزی است که بعضی وقت‌ها به عنوان زبان‌شناسی اجتماعی «اصلی» تلقی می‌شود. در این بخش دغدغۀ نویسنده بررسی عوامل تنوع زبانی (فصل‌های 6 و 7) و نکاتی است که ممکن است دربارۀ چگونگی تحول زبان به ما بگویند (فصل 8).

در بخش سه، کارکرد واژه‌ها، برخی از موضوعات سنتی اجتماعی و فرهنگی بررسی می‌شود: زبان به عنوان یکی از سازندگان احتمالی فرهنگ (فصل 9)؛ کارکرد گفتار در یک بافت اجتماعی گسترده (فصل 10)؛ برخی خطاب‌واژه‌ها و اصطلاحات مربوط به نزاکت و معنی آنها (فصل 11)؛ و برخی از ویژگی‌های اصلی زبان روزمره، به بیان دیگر اینکه گفتگوها را چگونه می‌توان به عنوان کنش تلقی کرد و اینکه مکالمه‌ها چگونه کار می‌کنند (فصل 12).

در بخش چهار، درک مسائل و مداخلۀ آگاهانه، به حوزه‌هایی از زندگی نگریسته می‌شود که امید می‌رود زبان‌شناسی اجتماعی در درک مسائل دشوار آن (که برخی زبان‌شناسان اجتماعی استدلال می‌کنند نیاز به دخالت آگاهانۀ ما دارند) ما را یاری دهد. جنسیت به عنوان یکی از حوزه‌های در حال رشد سریع مطالعۀ زبان، موضوع نخستین فصل این بخش است (فصل 13)؛ آموزش و پرورش به‌ویژه با توجه به اینکه به نظر می‌رسد برخی عملکردها برای بعضی دانش‌آموزان «مزیت» به همراه دارند و برای برخی «محرومیت»، مسئلۀ دوم این بخش است (فصل 14)؛ برنامه‌ریزی زبانی و نیز گسترش زبان انگلیسی و «مرگ» بسیاری زبان‌ها مسئلۀ سوم این بخش است (فصل 15) و در فصل آخر چند نکته به عنوان نکات پایانی مطرح شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار نویسنده

پیش‌گفتار مترجم

مقدمه

زبان، گویش‌ها و گونه‌های زبانی

زبان‌های پیجین و کریول

انتخاب یک کد

جامعه‌های گفتاری

تنوع زبانی

برخی یافته‌ها و موضوعات

تحول زبان

زبان و فرهنگ

قوم‌نگاری‌ها

همبستگی و نزاکت

حرف زدن و انجام دادن

جنسیت

محرومیت

برنامه‌ریزی زبانی

نتیجه‌گیری