معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

عرصۀ اسطوره عرصه‌ای است فراخ که در هر شاخه از آن می‌توان مباحث بسیار جامعی را طرح کرد. این کتاب تلاشی است برای ترسیم دلایل اهمیت موضوع. نقد اسطوره‌گرا از امکانات ذاتی بسیار مناسبی برای تحلیل برخوردار است: مقوله‌های مختلف، رویدادهای متعدد و بسیاری از آسیب‌ها را می‌توان بر اساس این نوع از نقد بررسی کرد.

یکی از بزرگ‌ترین علل اهمیت ویژۀ نقد اسطوره‌گرا از بطن رایج‌ترین تعریف دربارۀ اسطوره به دست می‌آید: «اسطوره یک نوع تاریخ مقدس را حکایت می‌کند، واقعه‌ای را بازگو می‌کند که در زمان ازلی آغازین رخ داده بود ... اسطوره همیشه روایتی از یک آفرینش است و روایت می‌کند که چگونه چیزی ایجاد شد».

در این کتاب نویسنده از میان انبوه مباحث مربوط به اسطوره، با توجه به نقش‌هایی که می‌توانند در روشن‌تر شدن موضوعات مربوط به اسطوره ایفا کنند، سرفصل‌هایی را برگزیده و با ذکر مثال‌های لازم به آنها پرداخته است؛ این سرفصل‌ها عبارتند از: تحلیل اساطیر یونان و مقایسۀ آنها با اسطوره‌های ایران و هند و بین‌النهرین، اسطوره‌اندیشی روشنفکران، روش‌های برخورد اثر هنری با اسطوره، نقد پست‌مدرنیسم با استفاده از نقد اسطوره‌گرا، نگاهی به اسطوره‌های مدرن، تلاش برای تعریف اسطوره، خطرات اسطوره و ... .

عمده‌ترین منابعی که در این نوشته مورد استفادۀ نویسنده قرار گرفته‌اند، عبارتند از: آثار ارنست کاسیرر شامل فلسفۀ روشنگری، اسطورۀ دولت، جلد دوم فلسفۀ صورت‌های سمبلیک که به اندیشۀ اسطوره اختصاص یافته است و آثار میرچا الیاده و همچنین مصاحبه‌های محمدرضا ارشاد با تعدادی از اسطوره‌شناسان برجستۀ ایرانی که هر یک از منظر و دریچه‌ای خاص به موضوع اسطوره پرداخته‌اند.

در صفحه 86 و 87 کتاب دربارۀ اسطوره و هنر آمده است: «هر اثر هنری که به اسطوره نظر داشته باشد، در سه هیئت می‌تواند ظاهر شود: یا همان اسطورۀ مألوف را بدون ایجاد تغییر در اصل آن موضوع به کار گیرد (تکرار اسطوره)؛ یا موضوع اسطوره‌ای مهم و مشهور را تغییر دهد و اسطوره را بازتولید کند (بازسازی اسطوره)؛ یا آنکه تمام یا بخشی از آن قدرت مثبت یا منفی که اسطوره به فرد، شیئ و ... بخشیده را از آن بگیرد (اسطوره‌زدایی). البته واضح است که خارج از سه موردی که یاد کردیم، اسطوره‌های فراوانی در آثار هنری به انحای مختلف تولید می‌شوند و به عبارت دیگر: هیچ دوره‌ای نخواهیم یافت که جوامع اسطوره‌های خود را بر حسب نیازهای خود و بر اساس ضرورت‌های تاریخی خلق نکنند».

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: اهداف و روش‌ها

فصل دوم: نگاهی به اسطوره‌های یونان و مقایسۀ آنها با اساطیر ایران، هند و بین‌النهرین

فصل سوم: مقابلۀ میتوس و لوگوس (اسطوره و خرد) در یونان باستان

فصل چهارم: مقایسۀ اجمالی اساطیر یونان با اساطیر ایران و هند و بین‌النهرین

فصل پنجم: اسطوره‌اندیشی روشنفکران ایرانی

فصل ششم: هنر و اسطوره

فصل هفتم: نقد مکاتب و جریان‌های ضدمدرنیسم با استفاده از نقد اسطوره‌گرا

فصل هشتم: تعریف اسطوره

فصل نهم: خطرهای اسطوره

فصل دهم: اسطوره‌های مدرن

فصل یازدهم: سه تحلیل از سه موضوع بر اساس نقد اسطوره‌گرا

فصل دوازدهم: پایان سخن