کتاب و کتابشناسی در نوشتههای حبیب یغمایی
خلاصه
در این کتاب برگزیدۀ مقالات و خاطرههای شادروان استاد حبیب یغمایی دربارۀ کتاب و کتابخانهها، بانیان و واقفان کتابخانههای عمومی، کتابدوستان، کتابفروشان، چاپخانهداران و گروههایی از این قبیل است که بهتدریج و در طی سالیان دراز یعنی از حوالی سال 1300 شمسی تا کوتاهزمانی قبل از درگذشت وی (اردیبهشت 1363) به مدت بیش از شصت سال در مجلات و نشریات و کتابها به طور متفرق به چاپ رسیده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
بزرگان ما همواره در کنار مطالعه کتاب، به تحلیل و تحشیه آن میپرداختند و حاشیهنویسی و شرحنگاری از جمله اقدامات عالمان دوستدار کتاب بوده است. از زمانی که روزنامه و مجله در ایران باب شد، یکی از علاقمندیهای اهل کتاب معرفی و نقد و تحلیل و ارزیابی آثار منتشرشده در اینگونه رسانهها بود. از همین باب بسیاری از محققان برجسته، مانند مرحوم قزوینی، مینوی، خانلری و... یادداشتهای ارزشمندی در معرفی نسخهها و کتابهای مورد مطالعه خود ارائه میدادند که حقیقتا برای شناسایی و تقریب ذهن علاقمندان به کتاب ارزشمند و کارآمد بوده و هست؛ از اینرو بسیاری از مجلات ما همواره برای اهل کتاب از این حیث ارزش و اهمیت داشته و محل مراجعه و مطالعه بوده است. مجلههایی چون تربیت، یغما، سخن، یادگار و... همگی مجلاتی هستند که هنوز، پس از گذشت سالها از عمر آنها، ارزشی دارند دوچندان از زمان انتشارشان.
حبیب یغمایی؛ محقق ادبی، روزنامهنگار و شاعر در سال ۱۲۸۰ شمسی در «خور» در خانهای محقر و گلین به دنیا آمد. پدرش حاج میرزا اسدالله منتخبالسادات خوری و مادرش شاعر و از تبار یغمای جندقی بود و به همین علت وی فامیلی یغمایی را برای خود برگزید. در دوران کودکی در مکتبخانههای خور و در خدمت پدر درس خواند و در جوانی برای دانشاندوزی رهسپار شاهرود شد و در 20 سالگی ازدواج کرد. در سال 1300 شمسی پس از ازدواج راهی تهران شد و در مدسه آلیانس و پس از آن در دارالمعلمین عالی نزد استادانی چون علامه اقبال آشتیانی و عبدالعظیمخان قریب به تحصیل پرداخت. در سال 1314 به مدیریت کل نگارش وزارت معارف منصوب شد و به کار تدوین کتب درسی نظارت داشت. در سال ۱۳۱۲ همکاری مستمر او با محمدعلی فروغی آغاز شد که تا پایان عمر فروغی در ۱۳۲۱ ادامه یافت. در این دوران کلیات سعدی به تصحیح فروغی با همکاری یغمایی انتشار یافت. همزمان گرشاسبنامه اسدی طوسی را ویرایش و چاپ کرد و کتابی محققانه به نام سعدینامه گردآوری کرد و جزو انتشارات مجلۀ آموزش و پرورش به چاپ رساند. در سال 1327 شمسی مجله یغما را تأسیس کرد و در همین سال به ریاست معارف کرمان برگزیده شد. در سال ۱۳۳۱ در زمان وزارت فرهنگ دکتر مهدی آذر، رئیس اداره انطباعات شد. به پیشنهاد او نام اداره به اداره نگارش تغییر یافت. در هنگام تصدی این مقام با تعدادی از شخصیتهای برجستۀ فرهنگی و ادبی آشنا شد. یغمایی پس از سالها تدریس در دارالفنون، دارالمعلمین عالی و دانشگاه تهران از کار دولتی بازنشسته شد. در سال 1355 دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به پاس خدمات ارزندهاش به فرهنگ کشور، دکترای افتخاری زبان و ادبیات فارسی به او اعطا کرد.
حبیب یغمایی در ۲۴ اردیبهشت سال ۱۳۶۳ در تهران درگذشت، پیکر او به زادگاهش خور و بیابانک انتقال یافت و در آرامگاه ابدی خود آرام گرفت.
در این کتاب برگزیدۀ مقالات و خاطرههای شادروان استاد حبیب یغمایی دربارۀ کتاب و کتابخانهها، بانیان و واقفان کتابخانههای عمومی، کتابدوستان، کتابفروشان، چاپخانهداران و گروههایی از این قبیل است که بهتدریج و در طی سالیان دراز یعنی از حوالی سال 1300 شمسی تا کوتاهزمانی قبل از درگذشت وی (اردیبهشت 1363) به مدت بیش از شصت سال در مجلات و نشریات و کتابها به طور متفرق به چاپ رسیده و در اینجا به صورت یکجا و با عنوانی خاص گردآوری شده است.
خاطرات و نوشتههای مذکور تا قبل از انتشار مجله یغما (فروردین 1327 ش) در نشریات دیگر چاپ یا در قالب گفتارهای رادیویی و سخنرانی ارائه شده است. اما بیشتر نوشتههای مربوط به نقد کتاب در مجله یغما به طبع رسیده؛ زیرا روال کار مجله اینگونه بود که دربارۀ همۀ کتابها و مجلاتی که به دفتر مجله میرسید، اظهارنظری ـ گرچه به طور مختصر ـ صورت گرفته و در شمار بعد به چاپ میرسید. هرگاه یغمایی ضروری میدید آثار فوق را برای نگارش مطلبی کوتاه یا بلند هب نزدیکترین همکاران چون ایرج افشار، باستانی پاریزی، اقبال یغمایی و در قسمت شعر به امیری فیروزکوهی و پژمان بختیاری و افرادی از این قبیل میسپرد یا آنکه خود به نگارش مطالبی در باب آثار دریافتشده میپرداخت. این نوشتهها ـ نقد و معرفی کتابها ـ در مجله معمولاً بدون امضای نام نویسنده است؛ اما سبک نگارش و نوشتارها گواه بر این است که اثر کدام یک از نویسندگان مذکور است؛ بهویژه سبک خاص نوشتن یغمایی چنان شاخص و آشکار است که با اندک آشنایی با نوشتهها و مقالات وی بهراحتی قلم وی از دیگران تفکیکشدنی است.
این کتاب دربردارندۀ یک مقاله و چهار بخش به این ترتیب است: عنوان مقالۀ نخست «از یغمای جندقی تا حبیب یغمایی» است. این نوشته دربردارندۀ گزارش ظهور خاندان یغمای جندقی در خور و بیابانک در اواخر عصر محمدشاه و اوایل پادشاهی ناصرالدین شاه و مختصری در احوال فرزندان و نبیرگان این شاعر نامی آن روزگار است؛ اما بخش عمده و اصلی آن دربردارندۀ شرح احوال و بررسی آثار و اشعار روانشان حبیب یغمایی است که بر اساس دورههای گوناگون زندگی او تقسیمبندی و مرتب شده است.
بخش اول «گزیده نوشتهها دربارۀ کتابشناسان و کتابدوستان» و حاوی 24 مطلب است. در این بخش فقط قسمتی از اصل نوشتههای نویسنده نقل شده که بهگونهای با موضوع کتاب مرتبط بوده است. منبع این بخش یا مقالات یغمایی در مجلۀ یغما یا از سخنرانی های وی در رادیو ایران از اواسط سال 1341 ش است.
قسمت دوم این بخش تکههایی از خاطرات یغمایی است که با این موضوعات در ارتباط بوده است. این خاطرات در سالهای پس از تعطیلی مجله یغما و بنا به خواهش استاد ایرج افشار نگاشته شده و بهتدریج در مجله آینده به چاپ رسیده که ایرج افشار آن را به طور مستقل با عنوان «خاطرات حبیب یغمایی از روزگار مجلهنویسی» منتشر کرده است.
بخش دوم با عنوان «کتابشناسی و کتابخانه»، دربردارندۀ 26 مقاله و نوشته کوتاه و بلند درباره کتابهایی مانند ترجمه تفسیر طبری، شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی، کلیات سعدی و چند مطلب در باب کتابخانههای شناختهشده در ایران یا خارج از کشور است. این بخش با گزارشی در باب کتابخانۀ حبیب یغمایی در خور و بیابانک و اساسنامۀ آن پایان یافته است.
بخش سوم با عنوان «نقد و بررسی کتاب» حاوی 51 مقاله در نقد و بررسی و تقریظ کتابهای منتشرشده از دهه 20 تا دهه 50 شمسی است. «داستان فریدون از شاهنامه فردوسی»، «همای و همایون»، «مفاتیح العلوم»، «وامق و عذرای عنصری» و «کلیله و دمنه» برخی از این مطالب را شکل میدهد.
فصل چهارم نیز با عنوان «معرفی و نقد کتاب، گوناگون و کوتاه» در حقیقت ادامه بخش قبلی است با این تفاوت که در اینجا کوشش شده مقالات کوتاهتر در این قسمت جای داده شود. این بخش دربردارندۀ 122 مطلب و نوشته کوتاه است؛ مطالبی مانند «اسکندرنامه»، «بیژن و منیژه»، «گلشن راز»، «قند پارسی» و ... .
در بخش اول مطلبی بدین ترتیب دربارۀ سعید نفیسی آورده شده است: «... اگر از نفیسی کتابی به امانت میخواستند ـ و گرچه آن کتاب نفیس و قیمتی بود ـ دریغ نمیکرد. اصولاً در گرفتن و دادن کتاب یک نوع بیاختیاری و بیمبالاتی داشت. در کتابخانهاش کتابهایی ارجمند فراهم آورده بود که در این اواخر همه را فروخت و منزلی در پاریس خرید و چنانکه در آخرین ملاقات میگفت (دهۀ دوم شهریور 1345 در کنگرۀ جهانی ایرانشناسان) مصمم بود در پاریس مقیم شود و ترک دیار گوید که اجل مجالش نداد».
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
مقدمه
از یغمای جندقی تا حبیب یغمایی
بخش اول: گزیدۀ نوشتهها دربارۀ کتابشناسان و کتابدوستان
برگرفته از خاطرات
بخش دوم: کتابشناسی و کتابخانه
بخش سوم: نقد و بررسی کتاب
بخش چهارم: معرفی و نقد کتاب، گوناگون و کوتاه
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
هویت ایرانی در گذر تاریخ: نقد و بررسی کتاب هویت ایرانی
عماد افروغ با پیشگفتاری از احمد اشرفدکتر عماد افروغ در این کتاب ضمن مرور فصول کتاب «هویت ایرانی ....» به ارزیابی برخی از آنها، به طور عم
دیوانسالاری عصر صفوی
ویلم فلوردر نهایت این پژوهش نشان میدهد که تحول عظیمی در ساختار قدرت و دولت صفوی بعد از سال 1009 ـ 1010 قمری
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
نخستیین کوشش های قانون گذاری در ایران (جلد سوم)
به اهتمام سیدعلی آل داودجلد سوم از کتاب «نخستین کوششهای قانونگذاری در ایران» مشتمل بر چندین رساله و تألیف حقوقی از عصر قاج
نخستین کوششهای قانونگذاری در ایران
به کوشش سیدعلی آل داوداین کتاب مجموعهای برگزیده از لوایح قانونی و پیشنهادی است که از اواسط دورۀ قاجار به بعد بهخصوص در د
نظری یافت نشد.