معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بی‌شک نسخه‌های خطی پهلوی و اوستایی یکی از ارزشمندترین آثاری هستند که از گذشتگان به یادگار مانده‌اند. چراکه افزون بر اطلاعات بسیاری که دربارۀ زندگی و طرز فکر نیاکانمان به ما می‌دهند، منبع عظیم ادبیات گذشتۀ ما نیز به شمار می‌روند. این میراث گرانبها با حجم عظیم واژه‌ها و دستور زبان پهلوی و اوستایی بهترین راه ارتباط با گذشته‌های دور فراموش‌شدۀ ما هستند که بدون آنها قطعاً به طور کامل به فراموشی سپرده می‌شدند.

این کتاب فهرست توصیفی مجموعه‌ای از متن‌های پهلوی و اوستایی است که در سال 1355 هجری شمسی با عنوان "گنجینه دست‌نویس‌های پهلوی و پژوهش‌های ایرانی" به صورت چاپ عکسی به وسیله انتشارات مؤسسه آسیایی دانشگاه شیراز و به همت استادانی چون ماهیار نوایی، محمود طاووسی، کیخسرو جاماسپ‌آسا و بهرام فره‌وشی منتشر شده است. این مجموعه دربردارندۀ 51 دست‌نویس است که تعداد زیادی از آنها امروزه در مؤسسۀ شرقی کاما در بمبئی نگه‌داری می‌شود و بخش‌های دیگر آن متعلق به کتابخانه نخست دستور مهرجی رانا در نوساری و کتابخانه دانشگاه کپنهاک است.

این فهرست برای نخستین بار به صورت جدول تدوین می‌شود و با فهرست‌های سنتی متفاوت است.

نخستین ردیف جدول به نام کاتب اختصاص دارد. نام کاتب از مقدمه نسخه چاپی گرفته شده است که آن نیز از یادگارنامه دست‌نویس نقل شده است. ردیف دوم جدول به تاریخ کتابت اختصاص دارد. تاریخ کتابت از مقدمه نسخه چاپی گرفته شده است که آن نیز از یادگارنامه دست‌نویس نقل شده است. ردیف سوم به محل کتابت اختصاص دارد و در صورتی نقل شده است که مشخصاً در مقدمه نسخه چاپی یا در یادگارنامه ذکر شده باشد و در غیر این صورت از واژه (نامشخص) استفاده شده است. در ردیف چهارم پیشینۀ کتابت آمده است و اطلاعاتی را در مورد نام کاتب و تاریخ کتابت دست‌نویسی که دست‌نویس کنونی از آن رونویسی شده است، عنوان می‌کند. در ردیف پنجم که اختصاص به انواع خطوط موجود در دست‌نویس دارد، تنها نوع خط، بدون توجه به زبان نوشتار، مدنظر بوده است. ردیف ششم به ترجمه متن از پهلوی و اوستایی به سایر زبان‌ها مثل فارسی و گجراتی اختصاص دارد. در این بخش ترجمه متن از اوستایی به پهلوی مدنظر نبوده است. در ردیف هفتم تعداد برگ و صفحه و سطر عنوان شده است. در ردیف هشتم اندازۀ برگ دست‌نویس به سانتی‌متر عنوان شده است که به دلیل عدم دسترسی مستقیم به اصل دست‌نویس، اطلاعات مربوط به این بخش از مقدمۀ نسخۀ چاپی استخراج شده است. ردیف نهم و دهم به نوع کاغذ و جلد اختصاص دارد. اطلاعات مربوط به این دو بخش نیز از مقدمۀ نسخۀ چاپی استخراج شده است. ردیف یازدهم اختصاص به حاشیه‌نویسی دارد. در این قسمت نوع خط حاشیه‌نویسی نیز ذکر شده است. در ردیف دوازدهم رکابه و شماره‌گذاری عنوان شده است. در ردیف سیزدهم آرایه‌ها که به منظور زیبایی دست‌نویس کشیده شده‌اند، ذکر شده است. ردیف چهاردهم و پانزدهم به نشان و مهر اختصاص دارد. در ردیف شانزدهم یادگارنامه آورده شده است. در ردیف هفدهم که به مالکیت اثر اختصاص دارد، افزون بر کتاب‌خانه‌ای که دست‌نویس به آن تعلق دارد، مطالب مربوط به اهداکننده، اهداشونده، خریدار و مشابه آن نیز آمده است. در ردیف هجدهم محل نگهداری اثر عنوان شده که می‌تواند با مالکیت اثر یکسان یا متفاوت باشد. در ردیف نوزدهم هرگونه یادداشت اضافه متعلق به کاتب یا افراد دیگر با ذکر مشخصات و محتویات آن درج شده است. آخرین ردیف جدول توضیحات است که در این ردیف هرگونه اطلاعاتی که مربوط به مطالب ذکرشده نبوده، عنوان شده است.