شناختنگری در ادبیات داستانی؛ رویکردی زبانشناختی
خلاصه
هدف این کتاب بررسی چگونگی انگارهسازی ذهنی و بازنگری در انگارههای پیشین در جریان فرایند پذیرش داستان است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
جهان داستان انگارهای است دربارۀ اشخاص، رویدادها و موقعیتهایی که هنگام خوانش داستان در ذهن مخاطب شکل میگیرد و در جریان داستان مدام دگرگون میشود. اصطلاح جهان داستان در اینجا به آنچه زبانشناسان «عالم مقال» میخوانند، اطلاق خواهد شد. منظور از عالم مقال، بازنمودی است ذهنی و فراگیر که امکان درک جزئیات پیدا و پنهان در گفتمان را برای همسخنان فراهم میکند. با این وصف جهان داستان را میتوان نوعی عالم مقال دانست که هنگام پردازش گفتمان روایی به کار میافتد و به طور قیاسی یا استقرایی منجر به درک داستان میشود.
هدف این کتاب بررسی چگونگی انگارهسازی ذهنی و بازنگری در انگارههای پیشین در جریان فرایند پذیرش داستان است. به سخن دیگر, نگارنده کوشیده است تا از راه بازسازی انگارههایی که به «آفرینش» داستان میانجامند, روند «خوانش» داستان را توضیح دهد و آن را در چند نمونه از داستانهای کوتاه فارسی بیازماید. پیشفرض نگارنده این بوده است که مخطبان ـ هم خوانندگان عادی و هم منتقدان ادبی ـ به منظور درک داستان, ابتدا اجزای سازنده آن را شناسایی و تعبیر میکنند. اگرچه ممکن است این مدعا در نگاه نخست بسیار بدیهی به نظر آید، ولی چنانکه خواهیم دید به هنگام ارزیابی, با مشکلات پیچیدهای رو برو میشود که تنها شماری از آنها در این پژوهش مطرح شدهاند.
در نخستین بخش کتاب ـ مشتمل بر سه فصل آغازین ـ سیر نظریههای روایت از آغاز قرن بیستم تاکنون و در ارتباط با زبانشناسی مرور شده است. در این راه ابتدا خاستگاه روایتشناسیِ ساختارگرای فرانسوی از گذر نقد نو آنگلو آمریکایی و صورتگرایی روس تا اندیشههای زبانی فردینان دوسوسور پی گرفته شده و سپس نگاهی اجمالی انداخته شده به تأثیری که الگوهای زبانشناختی جدیدتر در طول چند دهۀ اخیر بر مطالعات در زمینۀ روایت گذاشته است. در ادامه با تکیه بر چارچوبی شناختگرایانه، وجوه تازهای از کارآیی زبانشناسی در مطالعه داستان شناسانده شده است.
در بخش دوم ـ متشکل از فصلهای سوم تا ششم ـ مواد اولیه و اصول حاکم بر جهان داستان بررسی شده تا دریابیم که اصول موضعی حاکم بر اجزای داستان چگونه به خواننده کمک میکند تا زنجیرههای روایی کوتاه را در توالیهای هرچه بزرگتر با یکدیگر پیوند دهد و ساختار منسجمی از کنشها را در ذهن خود طراحی کند. خواننده در این بخش ابتدا از راه «معنیشناسی فعل» با کوچکترین اجزای جهان داستان ـ به ویژه با کنشها ـ آشنا میشود و سپس بر پایۀ «نظریۀ کنش» چگونگی مقولهبندی جهان توسط گزارههای روایی بررسی شده است. پس از آن میزان «روایتمندی» گزارههای روایی با بهرهگیری از مفهوم «یادآیند» سنجیده شده است و در پایان با تکیه بر «نظریۀ حالت» و «دستور نقشی» مشخص شده که کلانساختار روایی چگونه از راه تخصیص نقشهای معنایی به مشارکین داستان شکل میگیرد.
در بخش سوم، سرشت یادآیندگریز داستان مشخصاً با تمرکز بر روایتهای «فراگفتگویی» به این پرسش گرفته شده نویسنده چگونه گاهی به قصد آشنازدایی از «توانش ارتباطی» خواننده، کاربردشناسی زبان را دستمایۀ داستان میکند. سپس با این فرض که روند داستانپردازی و پردازش عکس یکدیگرند، پاسخی به این پرسش یافت شده که چرا بدون توسل به کاربردشناسی زبان، اساساً نمیتوان به نقد ادبیات داستانی پرداخت.
فهرست مطالب کتاب:
بخش 1: اصول و پیشینۀ روایتشناسی شناختی
فصل اول: مقدمه
فصل دوم: پیشینۀ نظریههای روایت
بخش 2: معنیشناسی داستان
فصل سوم: گونهشناسی داستان بر پایۀ معنیشناسی فعل
فصل چهارم: بازنمود کنش
فصل پنجم: یاد آینده، زنجیره، و داستان
فصل ششم: نقشها و روابط معنایی عوامل داستان
بخش سوم: کاربردشناسی داستان
فصل هفتم: کاربردشناسی داستان
نتیجهگیری
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
دیگر آثار نویسنده
درآمدی بر تحلیل انتقادی گفتمان روایی
حسین صافی پیرلوجههدف از این پژوهش پیشنهاد چارچوبی است برای شناسایی و بررسی گفتمان روایی (از جمله رمان، داستان کوتاه،
روایتپژوهی در زمانی: سنجش روشهای قصهگویی و داستاننویسی فارسی
حسین صافی پیرلوجههدف از این پژوهش پیشنهاد پارهای ابزارها و روشهای و روشهای کارآیند در سخنکاوی گفتمان روایی با توج
نظری یافت نشد.