معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هنگام بحث دربارۀ سبک‌شناسی باید از دو منظر به این موضوع توجه کنیم: نخست حوزۀ سبک‌شناسی و دوم شیوه‌های آن. روزگاری نه چندان دور سبک‌شناسی را رویكرد زبانی به ادبیات تلقی می‌كردند؛ آنچه در این رویكرد اهمیت داشت، فقط برجسته‌نمودن مسائل زبانی در سبک‌شناسی بود. با گذشت زمان، پیوند سبک‌شناسی با ادبیات گسترده‌تر نشان داده شد و نظام سبک‌شناسی حلقۀ واسطه میان زبان‌شناسی و نقد ادبی معرفی شد. امروزه اما باید از منظری دیگر به این دانش بنگریم، به نظر می‌رسد در دوران كنونی،‌ سبک‌شناسی حلقه پیونددهنده حوزه‌های مختلف ادبیات است، به دیگر سخن، تصور دانش‌های ادبی، بدون سبک‌شناسی، ناممكن است حتی در چشم‌اندازی گسترده‌تر حوزه‌های دیگر مانند تلویزیون، انواع تبلیغات تجاری و غیرتجاری، شبكه‌های اجتماعی و سایر رسانه‌ها در نظام سبک‌شناسی، جایگاه ویژه‌ای پیدا كرده‌اند؛ به تعبیری دیگر سبک‌شناسی دیگر منحصر به حوزه ادبیات و زبان نیست، بلكه هر روز قلمرو آن گسترده‌تر می‌شود. از طرفی می‌توان گفت در میان دانش‌های ادبی، سبک‌شناسی تلاش می‌كند با به‌كارگیری شیوه‌ها و ابزار عینی، پژوهش‌های نظام‌مندتر و علمی‌تری در عرصه ادبیات ارائه نماید.  شاید همین مختصه باعث شده سبک‌شناسی در مقایسه با دیگر علوم ادبی، بیشتر، كانون توجه قرار گیرد.

سبک‌شناسی مطالعۀ روش‌های آفرینش معنا در ادبیات و دیگر متون، از طریق زبان است. برای نیل به چنین هدفی سبک‌شناسان الگوها، نظریه‌ها و چارچوب‌های زبان‌شناختی را به عنوان ابزارهای تحلیلی خود به کار می‌گیرند تا چرایی و نحوۀ عملکرد متن را توصیف کرده، نشان دهند چگونه از واژگان متن به معنای آنها دست می‌یابیم. چنین تحلیلی کماً یا کیفاً بر مختصات آوایی، واژگانی، دستوری، معنایی، کاربردی یا گفتمانی متون متمرکز است؛ این تحلیل هم بر جنبۀ شناختی دخیل در پردازش ویژگی‌های مذکور به وسیلۀ انسان تمرکز می‌نماید و هم بر ترکیبات متنوع آنها؛ برای نمونه برخی سبک‌شناسان با بررسی سبک نویسنده‌ای خاص، اساساً به سازندۀ متن می‌پردازند، حال آنکه دیگر سبک‌شناسان عمدتاً بر خودمتن تمرکز می‌کنند؛ در حالی که گروه دیگر هنوز به خواننده و نقش خوانندگان در ساخت معنا توجه می‌نمایند.

استعاره‌ای که اغلب برای توصیف سبک‌شناسی به کار می‌رود، «مجموعه ابزار» یا «جعبه ابزار» است. مفهومی که این استعاره منعکس می‌کند، عبارت است از جعبه ابزار بزرگی که طیف گسترده‌ای از ابزارهای زبانی قابل دسترس برای منتقدانی را دربر می‌گیرد که امیدوارند تحلیل‌شان را از ادبیات و دیگر انواع متون، قاطعانه در زبان واقعی این متون تثبیت کنند. با ظهور انگاره‌های زبان‌شناسی جدید، بخش‌ها و ابزارهای جدیدی به این جعبه ابزار افزوده شده است. برخی سبک‌شناسان به ابزارهای یک بخش بسنده می‌کنند (برای نمونه: نقش‌گرایان، بخش شناختی یا بخش پیکره زبانی) حال آنکه گروهی دیگر آزادانه‌تر با ترکیب امکانات این جعبه ابزار یکدست و کامل، ویژگی بینارشته‌ای سبک‌شناسی را برمی‌گزینند. این کتاب قصد دارد نمایی کلی از جعبه ابزار سبک‌شناسی، ابزار قابل دسترس آن، انگاره‌های زبان‌شناختی مختلف و شاخه‌های سبک‌شناسی که این ابزار تولید کرده یا به کار می‌روند و همچنین اندیشمندان اصلی این حوزه را در اختیار خواننده قرار دهد.

کتاب در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول نمایی کلی از حوزه‌های متنوع سبک‌شناسی را در اختیار قرار می‌دهد و متشکل از مدخل‌هایی با رویکردهای متفاوت سبک‌شناسی به متن است؛ مانند سبک‌شناسی شناختی، سبک‌شناسی فمنیستی، سبک‌شناسی پیکره‌ای و سبک‌شناسی چندبعدی. بخش دوم دربردارندۀ فهرست گسترده‌ای از اصطلاحات و مفاهیم مرتبط با این حوزه به همراه مراجع التقاطی سودمند میان مدخل‌های مختلف است. بخش سوم فهرستی از اندیشمندان مهم و افراد شاخص در این زمینه، خلاصۀ آثار، عقاید و مشارکت فراگیر آنان را به خوبی در اختیار قرار می‌دهد. افزون بر سبک‌شناسان اصلی، این بخش فهرستی از دیگر محققان را دربر می‌گیرد که هرچند خودشان سبک‌شناس نیستند، به دلیل مشارکتشان در انگاره‌های زبانی‌ای که این حوزه را سال‌های تحت تأثیر قرار داده، در زمینه سبک‌شناسی مؤثر بوده‌‌اند. بخش نهایی شامل فهرستی جامع از متون محوری سبک‌شناسی است. در این بخش متون سبک‌شناسی که در بخش‌های قبلی این کتاب به ارجاع داده شده، فهرست شده‌اند؛ همچنان که تعداد قابل ملاحظه‌ای از متون دیگر سبک‌شناسی ذکر شده که شاخه‌های گوناگون این حوزه را دربر می‌گیرند. در پایان این بخش خواننده می‌تواند به فهرستی از منابع اولیه، مانند رمان‌ها، اشعار یا فیلم‌هایی دست یابد که در کتاب، شواهدی از آنها نقل شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجمان

مقدمه

سبک‌شناسی چیست؟

شاخه‌های سبک‌شناسی؛ نمای تاریخی مختصر

سبک‌شناسی در آموزش و عالم علم و ادب

جعبه ابزار سبک‌شناسی؛ نمای کلی کتاب

1. شاخه‌های اصلی سبک‌شناسی

2. اصطلاحات کلیدی در سبک‌شناسی

3. متفکران اصلی در سبک‌شناسی

کتاب‌شناسی سبک‌شناسی (برای مطالعۀ بیشتر)