معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

روش پژوهش به معنای روش تفکر انتقادی برای رسیدن به نتایج منطقی است؛ زیرا هر انتقاد و تفکری از از مطالعه سرچشمه می‌گیرد و حتما سؤال در تقدیر دارد حتی اگر سؤال به طور مصرح بیان نشده باشد. هر نقد و بررسی نشان از آن دارد که منتقد پیشینه‌ای را مطالعه کرده و از مجموع دانش و آگاهی موجود، به نتایجی رسیده بنابراین این نتیجه و یافتۀ جدید خود را بانقد و بررسی مطالبی که منتشر شده، نشان می‌دهد و البته روند نقد او هم نشان از پژوهش دارد؛ زیرا با طرحی آغاز شده و با نتیجه‌ای به پایان می‌رسد که منتقد از ابتدا در ذهن خود داشته است. لذا می‌توان تمام آثار نقد و بررسی را به گونه‌ای پژوهش به شمار آورد.

در این کتاب، پژوهش در معنای ویژه و خاص خود آمده است یعنی پژوهشی که با زمانبندی آغاز شود، طرح‌نامه‌ای برای آن تنظیم می‌شود و سؤالات و فرضیات اصلی و فرعی به طور مشخص و مصرح تبیین شده و با چارچوب و جامعۀ آماری و دلایل انتخاب آن و تعریف مفاهیم و متغیرهای پژوهش و نیز با تحلیل شواهد کافی به نتیجه‌ای تدریجی و فرایندی می‌رسد؛ پژوهش‌ها و موضوعات رشتۀ ادبیات فارسی ـ که در فصل نخست بدان پرداخته شده است ـ هم به‌رغم نظر برخی از پژوهشگران با روش‌ها و متدهای رایج روش پژوهش قابل انجام است زیرا پژوهش‌گر (یا نویسنده) با تفکر انتقادی نسبت به متن و یا مطالب منتشر شده (در قالب کتاب، مقاله، پایان‌نامه و ...) به استخراج شواهد و داده‌ها با روش‌های تکنیکی و فنی ادبیات فارسی مانند لغت‌شناسی، اتیمولوژی، سبک‌شناسی، بدیع و معانی و بیان و غیره متون ادبیات فارسی را نقد و بررسی می‌کند تا به نتایجی نوین با رویکردی نقادانه برسد. تفکر نقادانه یا انتقادی به معنای نقد و بررسی همراه با رویکردی تشکیک‌آمیز نسبت به گفته‌ها و شنیده‌ها است. تفکر انتقادی یعنی اینکه خواننده مطالب را فقط با ارائه دلایل و تبیین‌ها منطقی می‌پذیرد و اگر چنین رویکردی در نوشته و مطلب مورد نظر وجود نداشته باشد بلافاصله در ذهن او نسبت به مطالب چون و چراهایی شکل می‌گیرد و این آغاز تفکر و رویکرد پژوهشی است. اصلا خود پژوهش با چند کلمۀ ساده شکل می‌گیرد: چه، چرا، چگونه، به بیانی دقیق‌تر: WHY, WHAT, HOW.

این کتاب به منظور ارائه مدل و طرح برای پژوهش (تحقیق) با شیوه‌ای علمی تدوین و تألیف شده و در پاسخ به این سؤال نوشته شده است:

چگونه می‌توان تحقیقات رشتۀ ادبیات فارسی را با الگوها و روش‌های پژوهشی انجام داد؟

برای پاسخ به این سؤال باید ابتدا مفاهیم مهم پژوهش و اصول و ویژگی‌ها و روش‌های گوناگون، تعریف و تبیین شود به همین منظور این کتاب در 5 فصل بر طبق مدل شمارۀ 1 تنظیم شده است.

برای اینکه مطالب هر فصل کامل بوده و دانشجو نیازی به مراجعه به صفحات و مطالب فصل‌های دیگر کتاب نداشته باشد؛ در هر فصل به ناچار برخی از موارد تکرار شده است که البته به دلیل سهولت در خواندن و درک متن است و نه دلیل دیگر. این کتاب به صورتی مرتب شده که دانشجو برای تدوین و تنظیم هر نوع پژوهش می‌تواند فقط به بخش مربوط مراجعه کند و با توجه به مندرجات، پژوهش خود را انجام دهد. در پیوست بنا به ضرورت، مهم‌ترین و کاربردی‌ترین تعابیر و اصطلاحات دانشگاهی و روش تحقیق در دو حوزۀ فارسی به انگلیسی و برعکس آمده تا مخاطبان بهتر بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.

آنچه در این کتاب دربارۀ روش‌های تنظیم و تدوین پایان‌نامه و غیره آمده فقط روش‌ها تنظیم و مطالعه و یافتن پرسش و پاسخ و اثبات فرضیه است. در این اثر از مباحث فراخ دامنه و مهم روش تحقیق که عمدتا در حیطۀ فلسفه است بحثی به میان نیامده زیرا روش تحقیق حوزه‌ای بسیار گسترده دارد و دانشمندان غربی سال‌های طولانی است که در این حوزه مسائل و دیدگاه‌های مهمی طرح کرده‌اند که طرح و فهم هر یک از محورهای اصلی آن زمان می‌گیرد و در ایران، بحث روش پژوهش از مباحث نسبتا نوپا است از این رو باید انتظار داشت که مانند هر کار نو و جدیدی اشکالات و ابهانات و نواقص زیادی داشته باشد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: مبانی و کلیات بحث روش تدوین طرح‌نامه و پروپوزال و ...

فصل دوم: روش تدوین طرح‌نامه یا پروپوزال

فصل سوم: روش تنظیم و تدوین پایان‌نامه و طرح پژوهشی

فصل چهارم: روش تدوین و تنظیم مقالۀ علمی ـ پژوهشی

فصل پنجم: روش ارجاعات و استنادات پژوهش