معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سوسن تسلیمی در سینمای ایران یک پدیده است، یک اتفاق بازیگری؛ استثنایی که تکنیک و غریزه را درهم آمیخته و میان این دو ارتباط برقرار می‌کند. مشکل بتوان گفت که شخصیتی را که بازی می‌کند به درون خود می‌کشد و نقش از درون می‌جوشد و به بیرون تراوش می‌کند یا اینکه از مشخصه‌های بیرونی نقش شروع می‌کند و در مرحلۀ دوم نقش را به درون خود می‌برد و مال خود می‌کند. نوع بازی‌ای که ارائه می‌دهد، تلفیقی از استعداد ذاتی خودجوش و سرکش و لجام‌گسیخته است با تکنیک موشکافانۀ علمی و دقیق که این دیگر اکتسابی است.

فصل اول این کتاب سالشمار زندگی سوسن تسلیمی است. او در سال 1328 در رشت متولد شد. پدرش خسرو تسلیمی (مدیر تولید و تهیه کننده)، مادرش منیره آخوندنیا (تسلیمی) (بازیگر) و برادرش سیروس تسلیمی هر سه از چهره‌های عرصۀ فیلم و تئاتر بوده‌اند. او ماندگارترین بازی‌های خود را در فیلم‌هایی از بهرام بیضایی ایفا کرده است. وی هم اکنون در کشور سوئد اقامت دارد و به کارگردانی و بازیگری تئاتر مشغول است.

در فصل دوم تئاتر وی بررسی شده است. اولین نقشی که او در تئاتر بازی کرد، در یازده سالگی‌اش اتفاق افتاد. در دوران مدرسه نقش ابومسلم خراسانی را بازی کرد. تا قبل از دیپلم دو سال فعالیت در رادیو جوانان و چند تئاتر آماتور در تالار فرهنگ و دو نمایش تلویزیونی در کوله‌بار خود دارد. در مهر ماه سال 48 به دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران می‌رود و تحصیل در تئاتر را آغاز می‌کند. اولین قدم در راه حرفه‌ای شدن بازی در نمایش «نگاهی از پل» نوشته آرتومر میلر به کارگردانی حمید سمندریان است. دومین همکاری با پری صابری در نمایش «امشب از خود می‌سازیم» نوشته لوییجی پیراندللو است. در سال 49 همراه با گروه تئاتر پیاده در نمایش‌های «با خشم به یاد آر» و «وای بر مغلوب» در تئاتر سنگلچ به روی صحنه می‌رود. و این همکاری با تئاتر ادامه پیدا می‌کند تا اینکه در سال 59 مدیریت تئاتر شهر از تسلیمی درخواست گزارش کار می‌کند و بعد از خواندن گزارش، دستور لغو قرارداد استخدامی او را می‌دهد.

فصل سوم اختصاص به تحلیل فیلم‌های سوسن تسلیمی دارد. شش فیلمی که سوسن تسلیمی در آنها بازی کرده و در این فصل آورده شده‌اند، به ترتیب عبارتند از: چریکۀ تارا، مرگ یزدگرد، مادیان، طلسم، باشو غریبۀ کوچک و شاید وقتی دیگر.

در فصل چهارم پرداخته شده به مهاجرت تسلیمی در سال 1988 به سوئد تا سال 2001. او در سال 1988 به سوئد مهاجرت کرد و به سرعت شروع به یادگیری زبان سوئدی نمود و یک سال بعد نمایشنامۀ «هدف 1ـ2ـ3» را به زبان فارسی و سوئدی نوشت و در سال 1990 نمایشنامۀ دیگری به نام «مجلس نقاب‌دارها» را به رشتۀ تحریر درآورد، باز هم به زبان فارسی و سوئدی. به علت فعالیت‌های مستمر، پیگیر و خلاقانۀ خود در سینما و تئاتر به عضویت شورای مدیریت مؤسسۀ فیلم سوئد درآمده است. این انتخاب در سال 1999 و از طرف دولت سوئد انجام شده است. هم اکنون نیز مشغول پیش تولید دومین فیلم بلند سینمایی خود در مقام کارگردان است.

فصل پنجم اختصاص به گزیده‌ای از حرف‌های سوسن تسلیمی آورده شده که به گونه‌ای زندگی‌نامه خودنوشت این هنرمند است. او در این گفتگو از تولد تا بازی در فیلم‌ها و تئاترهایش سخن گفته تا به مهاجرت و زندگی و فعالیت در سوئد پرداخته است. در قسمتی از این فصل دربارۀ کم‌کاربودنش در سینما اینگونه توضیح داده است: «من در کارنامۀ کاری‌ام شش فیلم دارم و اگر هفت تا نیست، برای این است که از بین کارهایی که به من پیشنهاد شد، هیچ‌کدام دیگر در حد شش تای دیگر نبود. به من ایراد می‌گرفتند که چرا کم کار می‌کنم و فقط برای کارگردانان خاصی بازی می‌کنم. واقعا اینطور نبود. برای کار زیاد مراجعه می‌کردند و اگر می‌خواستم همه را بپذیرم، می‌توانستند هر روز سال را مشغول بازی باشم. ولی نتیجه چه می‌شد؟ یک کارنامه شلوغ و درهم و برهم بدون تمرکزی بر مفهوم بازیگری؛ کارنامه‌ای که امروز خجالت می‌کشیدم به آن نگاه کنم».

در فصل ششم که «تسلیمی از نگاه دیگران» عنوان گرفته، شخصیت و هنر سوسن تسلیمی از نگاه تنی چند از هنرمندان ایران بررسی شده است. افرادی که در این فصل مطالبی از آنها آورده شده به ترتیب عبارتند از: رضا بابک، بهرام بیضائی، آتیلا پسیانی، پرویز پورحسینی، آتیلا پسیانی، امین تارخ، علی ژکان، داریوش فرهنگ، حسین محجوب و محمدعلی نحفی که هر کدام از این افراد از تجربه های خود با این هنرمند سخنانی را گفته‌اند. علی ژکان در گفتگوی خود در قسمتی از گفتگویش دربارۀ او می‌نویسد: «او یک هوش غریزی داشت و همیشه راه‌حل‌ها را پیدا می‌کرد. می‌دانست چطور یک رابطه را تبدیل به یک اثر هنری فوق‌العاده کند. همیشه برای بهترشدن کار، راه‌حل و پیشنهاد داشت. همیشه با فکر به صحنه می‌آمد، در نتیجه گفتگو همیشه بین ما وجود داشت».

در فصل هفتم شش مقاله دربارۀ بازی او در سینما و تئاتر آورده شده است. این مقالات به ترتیب عبارتند از: از توانایی تا بلوغ/ امیر پوریا؛ الهۀ مهر، حدیثی غم‌انگیز/ شهرام جعفری نژاد؛ جلوه‌ای از بازی تسلیمی در باشو/ شهرام جعفری نژاد؛ جلوه‌های نمایش‌گرانۀ بازیگری بی‌بدیل/ بهزاد عشقی؛ بازیگر مؤلف/ رامتین شهبازی؛ ترس مرا گرفته است. آیا دلم کبوتری است؟/ روزبه حسینی. در مقالۀ رامتین شهبازی آمده است: «چریکۀ تارا داستانی انتزاعی را پی می‌گیرد. زنی در برهه‌ای از زمان تبدیل به شاهدی می‌شود برای تاریخ. تسلیمی در این اثر به بازی درون‌گرا تأسی می‌جوید. زنی که از عرصۀ ناآگاهی، اندک‌اندک به پختگی طغیان دست می‌یازد. تسلیمی این تغییر را به شکلی بطئی در بازی خود بسط می‌دهد».

فصل هشتم اختصاص به فیلم‌شناسی تسلیمی دارد که در این فصل شش فیلمی که او در آنها به ایفای نقش پرداخته همراه با کادر هر فیلم و خلاصه‌ای از داستان هر یک آورده شده است.

فصل پایانی کتاب نیز کتاب‌شناسی عنوان گرفته که اختصاص به کتاب‌شناسی و مقاله‌شناسی درباره این بازیگر دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه نویسنده

یادداشت سوسن تسلیمی

یادداشت سیروس تسلیمی

فصل اول: سال‌شمار زندگی

فصل دوم: تسلیمی و تئاتر

فصل سوم: تحلیلی اجمالی بر شش فیلم

فصل چهارم: تسلیمی در سوئد

فصل پنجم: گزیده حرف‌های هنرمند

فصل ششم: تسلیمی از نگاه دیگران

فصل هفتم: مقالات

فصل هشتم: فیلم‌شناسی

 فصل نهم: کتاب‌شناسی