معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب اولین فرهنگ تخصصی واژگان و اصطلاحات طنز در ایران، بالغ بر 120 مدخل است که مستقیم یا غیرمستقیم در حیطۀ طنز کاربرد دارد.

آغاز فرهنگ‌نگاری به دوران اولیه تمدن‌های باستانی خاورمیانه و تمدن چین باستان برمی‌گردد. کهن‌ترین فرهنگی که تاکنون کشف شده، سیاهۀ کوچکی از واژگان اکدی در منطقۀ بین‌النهرین مرکزی است. تاریخ این سیاهه به سدۀ هفتم پیش از میلاد برمی‌گردد.

در تاریخ فرهنگ‌نگاری ایران، اولین فرهنگ‌ها «اوئیم و پهلویک» نام دارند که هر دو متعلق به دورۀ ساسانیان هستند. بعد از دورۀ اسلامی ـ دست‌کم تا سدۀ پنجم ـ ایرانیان خود را از تدوین فرهنگ‌های فارسی بی‌نیاز می‌دانستند؛ زیرا طی این مدت دغدغۀ اصلی آنها تدوین فرهنگ‌های زبان عربی به عنوان زبان دینی بود.

قدیمی‌ترین فرهنگ به معنای واقعی کلمه، لغت‌نامه تألیف ابومنصور علی بن احمد طوسی است که به لغت فرس اسدی هم معروف است. این فرهنگ که متکی بر شواهد شعری است، پس از سال 485 هـ.ق تألیف شده است.

کتاب حاضر اولین فرهنگ تخصصی طنز در ایران است و تلاش فرهنگ‌نگار در شیوۀ تألیف آن بوده تا ضمن درج مطالب تخصصی، برای افراد غیرمتخصص هم این امکان وجود داشته باشد تا این کتاب را بخوانند و لذت برند.

در این فرهنگ واژۀ طنز دو کاربرد دارد. مورد اول مربوط به عنوان کتاب، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز می‌شود. در این عنوان منظور نگارنده از طنز همۀ آن واژگان و اصطلاحات ادبی، نمایشی و تصویری است که به نوعی به خنده، شادمانی، انبساط خاطر و موارد مشابه می‌شود. دومین مورد هم همۀ آن مطالبی است که در مدخل طنز توضیح داده شده است. ریشه‌شناسی واژگان و صورت‌های منسوخ از جمله مواردی است که برای برخی از مدخل‌ها ارائه شده است. به همین دلیل این فرهنگ، افزون بر جنبه‌های هم‌زمانی، برخی از مشخصه‌های فرهنگ درزمانی را دارا است. در ریشه‌شناسی واژگان مشخص می‌شود صورت و معنای واژه در گذر زمان چقدر تحول یافته، تا چه حد با صورت‌های گذشته و موارد مشابه دیگر زبان‌ها ارتباط دارد.

در انواع طنز، ادبیات فارسی در تاریخ خود پیشینه‌ای غنی دارد، به طوری که در هر دوره طنزنویسان برجسته‌ای یافت می‌شود که هر یک به فراخود حال طبع خود را در این حیطه آزموده‌اند. نگارندۀ این کتاب بر این باور است که با وجود گنجینه‌های ارزشمندی که در طنز عملی برای ما به میراث مانده، در تئوری طنز آن طور که باید کارهای فراوانی انجام نگرفته است. تألیف فرهنگ تخصصی دربارۀ واژگان و اصطلاحات طنز تلاشی در این راستا است.

برای انتخاب نمونه‌های هر مدخل تلاش شده تا در حد امکان از آثار مشهور طنزنویسان مطرح استفاده شود. از همۀ طنزنویسان در حدی مشخص از نمونۀ آثار انها استفاده شده تا خواننده با طیف گسترده‌تری از نمونۀ آثار طنزنویسان آشنا شود. در ضمن نمونه‌ها و خلاصۀ نمایش‌نامه‌ها کمک می‌کند افراد علاقمند به طنز حتی اگر گرایشی به مفاهیم نظری طنز نداشته باشند، از مطالعۀ این کتاب لذت برند.

فهرست مطالب کتاب:

فهرست مدخل‌ها به انگلیسی و معادل فارسی آنها

معادل‌های فارسی آثار لاتین

بازنوشت فارسی نام اشخاص

کتاب‌نامه فارسی

کتاب‌نامه لاتین