معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در این کتاب با تبیین زمینه‌های شکل‌گیری اندیشه‌های دینی میگل‌د اونامونو، فیلسوف اگزیستانسیالیست، به بررسی تأملات او در باب موضوعاتی چون اندیشه جاودانگی، رنج، آگاهی، مسیحیت، ایمان، عشق و خدا پرداخته شده است.

استاد بهاءالدین خرمشاهی دربارۀ این کتاب می‌نویسد: «کتاب اندیشه‌های دینی اونامونو، پژوهش و نگارش سرکار خانم زهرا شاه‌پری، یکی از ساده‌ترین و در عین حال سرراست‌ترین و پرنکته‌ترین شرح و بسط اندیشه‌های دینی شگرف و شیوۀ تعهد ایمانی ژرف اونامونوست، و همانندش در زبان‌های اروپایی هم کم است. باید از نویسندۀ کتاب سپاسگزار باشیم که اونامونو را به ما بیشتر و دقیق‌تر می‌شناساند».

میگل‌د اونامونو متفکر و نویسندۀ برجستۀ اسپانیا، از زمرۀ شناخته‌شده‌ترین چهره‌های فلسفه و ادبیات این سرزمین در سدۀ نوزدهم و بیستم میلادی است. او نه تنها در ادبیات، صاحب سبکی نو به‌ویژه در زمینۀ رمان تجربی و تغزل جدلی است، بلکه اندیشه‌های فلسفی وی سبب شده است تا اگزیستانسیالیسم منحصربه‌فردی از او در تاریخ فلسفه با یادگار بماند.

دربارۀ اندیشه‌های فلسفی او باید گفت آنها مجموعۀ انتظام‌یافته‌ای از حقایقی منطقی نیستند، بلکه تنها میراث لحظات ژرف زندگی او هستند. مابعدالطبیعۀ او ـ درست همان‌گونه که او ادعا می‌کند ـ همان الهیات است و از این‌رو اندیشه‌های فلسفی او دارای بن‌مایه‌ای دینی است و محوری‌ترین مسئلۀ آن نیز چگونگی حیات پس از مرگ و ایمان به رستاخیز ابدی انسان‌هاست. بر این اساس اندیشه‌ها و افکار او هم به لحاظ فلسفی و هم از جنبۀ الهیاتی قابل تأمل و بررسی است.

اندیشه‌های دینی و فلسفی او از یک نقطه آغاز می‌شوند و آن نقطه، مواجهه با مرگ است. او هیبت این لحظۀ بشکوه را که هر انسانی در زندگی خویش یک بار و برای همیشه آن را درک خواهد کرد، زمینه‌ساز بسط تأملات شورمندانۀ خود در این باب می‌سازد و از مرگ‌اندیشی، فلسفه و الهیاتی به قامت تمام لحظات هستی خویش می‌سازد تا بلکه از دل آن بتواند درمانی برای درد فناپذیری و نابودی همۀ انسان‌ها بیابد و ایمان به جاودانگی را همچون آبی حقیقی در برابر عطش ابدیت‌خواهی انسان‌ها و از دل استدلالات متناقض خویش به ارمغان بیاورد.

او پرسش از جاودانگی را مهم‌ترین پرسش هر انسانی می‌داند که انسان است، انسانی که گوشت و خون دارد و در این جهان زندگی می‌کند. او باورمند است تمام دانش‌ها و نظام‌های فلسفی باید به گونه‌ای به ابعاد زندگی انسان بپردازند؛  چراکه انسان غایت جهان است و غایت انسان جاودانگی است؛ بنابراین همان‌گونه که او می‌گوید: «عطش بی‌مرگی و جاودانگی عبارت است از مبنای دردمندانۀ همۀ دانش‌ها و سرآغاز درونی و شخصی کل فلسفۀ انسانی که به دست انسان و برای انسان ساخته و پرداخته شده است». تمامی علوم و نظام‌های فلسفی نیز تنها از این‌رو مفیدند که بتوانند گره‌ای از این مشکل بگشایند و نویدبخش جاودانگی انسان باشند. از این‌رو اونامونو می‌کوشد تمام عناصر اندیشۀ مابعدالطبیعی خود را در راستای تحقق این هدف و برآوردن اشتیاق جاودانگی بشر توضیح دهد.

اونامونو در راستای تحقق غایت دینی و فلسفی‌اش و برای اینکه بتواند در جهت اثبات جاودانگی انسانی بهره‌مند شود، از تناقض استفاده می‌کند و بهره‌گیری از شیوه‌ای متناقض‌نما را وجهۀ همت فلسفی و دینی خود قرار می‌دهد؛ چراکه در حقیت تنها به واسطۀ بهره‌گیری از تناقش می‌تواند همواره مخاطب خویش را برانگیزاند و در این جدال بی‌پایان با مرگ، با خود همراه سازد.

براین اساس اونامونو در مابعدالطبیعۀ خویش نقش عقل را در سایۀ ایمان تعریف می‌کند و می‌کوشد تا از استدلال برجسته‌ترین اندیشمندان جهان به‌ویژه شاعران، در راستای اثبات جاودانگی مدد جوید و این خود سبب می‌شود تا ذهن پویای او مرزهای منطق و اندیشه را درنوردد و نامنتظمی را در نوشتار پیشۀ خود سازد.

از آن‌رو که شناخت کامل اندیشه‌های هر متفکری بدون شناخت و تحلیل زمینه‌های اصلی و جریانات تأثیرگذار بر ساختار تفکر او میسر نمی‌شود، در تحلیل اندیشه‌های اونامونو هم باید ابتدا بستر شکل‌دهنده و سازندۀ اندیشه‌های او را به‌خوبی روشن کرد و سپس به توضیح و تشریح افکار و آرای او پرداخت. این امر در فصل اول اتفاق افتاده است.

در فصل دوم ابتدا مفهوم جاودانگی توضیح داده شده و در ادامه مفهوم این کلمه و تحقق آن از دیدگاه اونامونو شرح داده شده است.

فصل سوم و پایانی کتاب اختصاص دارد به بررسی دین اونامونو از ابتدا تا انتهای سیر زندگی‌اش.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

زمینه‌های شکل‌گیری اندیشه‌ها و آثار ادبی، دینی و فلسفی میگل‌د اونامونو

مفهوم جاودانگی و تحقق آن

اونامونو و دین کیشوتی

جمع‌بندی