نخستین نظریههای نقد ترانۀ فارسی
خلاصه
این کتاب نقد ترانههای فارسی با توجه به عناصر تشکیلدهندۀ آن در یک قرن اخیر است و آنچه به عنوان نظریه وابزار نقد ترانه در این کتاب ارایه شده، حاصل یادداشتبرداریهایی است که از بررسی ترانههای فارسی به دست آمده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
هنر ترانه، به دلیل ساختار دوگانۀ خود که متشکل از عناصر عامیانه و شاعرانه است، بسیار قابل تأمل و توجه است. این هنر در میان دیگر هنرها، به دلیل ساختار دو قطبی خود ارزش و برجستگی خاصی مییابد. موضوع این کتاب، نقد ترانههای فارسی (با توجه به عناصر تشکیلدهندۀ آن) در یک قرن اخیر است؛ بنابراین مهمترین عناصر تشکیلدهندۀ هنر ترانه مورد مداّقه قرار گرفته است که هدف از آن، شناخت و تحلیل این هنر با توجه به عناصر تشکیلدهندۀ آن است.
ترانهها در یک قرن اخیر متأثر از اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی، ادبی و حتی فردی هنرمندِ ترانهسرا آفریده شدهاند. آنچه در این ترانهها میشنویم، صدای حیات معنوی، زندگی مردمی، آداب و رسوم، اعتقادات و اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی و ... است؛ صدایی که در قالب هنری، تلفیق یافته از هنر رسمی (شعر) و فولکلور بازتاب مییابد و بر روح و جان مخاطب نفوذ میکند. تلفیق این عناصر به دلیل ویژگیهای خاص خود بسیار حائز اهمیت است؛ به همین دلیل این پژوهش، مهمترین عناصر تشکیلدهندۀ ترانه (زیباییشناختی و عامیانه) را مورد بررسی قرار داده است.
این پژوهش با روش تحلیل محتوایی- کیفی در پاسخ به این سؤال انجام شده که مهمترین عناصر زیباییشناختی و عامیانه در خلق ترانه کدامند؟
در ترانه آفاق مضمون بسیار گسترده است و همۀ آن پدیدهها و آثاری را که خالق ترانه در پیرامون هستی خود با آنها رویاروست را شامل میشود. جلوههای حیات معنوی و زندگی عملی مردم در آثار فولکلورشان بازتاب دارد و آداب و رسوم و معتقدات آنها با کار و حرفهشان پیوند خورده است و در ثمرات هنریشان تبلور یافته و ما را با این واقعیت مواجه میسازد که فولکلور هر ملت از جنبۀ علمی و ... چه از لحاظ اجتماعی برای خود آن ملت و برای مردم سراسر جهان دارای ارزش و اهمیت است.
اگر ترانه در تعریف تاریخی خود، گونهای کلام است که برای اجرای موسیقیایی سروده میشود و این کلام میتواند دارای سطوح مختلفی از شاعرانگی باشد، پس میتوان از درهمآمیختن مضامین فرهنگ عامه با هنر رسمی (شعر) به ویژه در دهههای اخیر به تعریفی نسبی از ترانه دست یافت و با سنجش آثار بهجامانده از گذشته تا امروز از رویکردی نو و علمی ـ پژوهشی به ترانه نگریست.
آنچه به عنوان نظریه و ابزار نقد ترانه در این کتاب ارائه شده است، حاصل یادداشتبرداریهایی است که از بررسی ترانههای فارسی به دست آمده است. تعدادی از این نظریهها بر اساس پیشفرضهای نظری و ابزارهای شناختهشدۀ نقد زیباییشناختی سنتی و مدرن در آثار پیگیری شده و بعضی از آنها بدون توجه به پیشفرض خاصی، در ضمن بررسی آثار برای خود هویت پیدا کرده و در فصلی مستقل در ساختار کلی کتاب قرار گرفته است.
موضوع پژوهش منحصر در ترانههای فارسی به لهجههای تهرانی است و ترانههای با لهجهها دیگر را دربر نمیگیرد. افزون بر این با توجه به مکتوب نبودن آثار بیشتر ترانهسرایان، در این پژوهش به آثار شاخصین هر دوره پرداخته شده است.
کتاب از سه گفتار شکل یافته که در گفتار اول ابتدا به پیشینه و تاریخچۀ ترانه در ایران پرداخته شده و سپس دورههای گوناگون ترانهسرایی و ترانهسرایان شاخص از زمان تأسیس دارالفنون تاکنون معرفی شده و ویژگیهای هر دوره نیز بیان شده است. نویسنده در این گفتار هفت دوره را بدین ترتیب بررسی میکند: از تأسیس دارالفنون تا انقلاب مشروطیت، از مشروطه تا پایان سلطنت قاجار (1285ـ1299 خورشیدی)، دورۀ سلطنت رضاخان (1300ـ1319 خورشیدی)، آغاز سلطنت محمدرضا پهلوی (1320ـ1349 خورشیدی)، تولد ترانۀ نوین فارسی (130ـ1357 خورشیدی)، تشکیل ترانۀ مهاجرت و مقاومت (1357ـ1375 خورشیدی) و تولد دوبارۀ ترانه (1376ـ1391).
در گفتار دوم ابتدا بحثی دربارۀ زیباییشناسی ترانه انجام شده و در ادامه مباحثی چون معنی و مضمون در ترانه، انواع ترانه، قالب ترانه و ... بحث و بررسی شده است.از جمله مهمترین یافتههای این گفتار عبارتند از:
* مضامین عاشقانه بیش از هشتاد درصد ترانههای فارسی را شکل میدهند و به اعتبار آن، عنصر «عاطفه» مهمترین عنصر سازندۀ ترانه است.
* در مضامین سیاسی ـ اجتماعی، عنصر سازندۀ ترانه، عنصر اندیشه است و پررنگبودن این عنصر در این دسته از ترانهها، ترانه را به حوزۀ شعر نزدیک میکند.
* عناصر عامیانه و زیباییشناختی در ترانههای نوین فارسی، نسبت به ترانههای کلاسیک، پرکاربردتر است.
* مؤلفههای داستانهای عامیانه و متلهای فارسی، خود میتوانند از عناصر زیباییشناختی در ترانه محسوب شوند.
گفتار سوم نیز اختصاص به بررسی عناصر عامیانه در ترانه دارد. در این گفتار مباحثی چون فرهنگ عامیانه، ادبیات عامیانه، عناصر عامیانه و .... طرح شده است.
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
نظری یافت نشد.