معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

جای بسی مباهات است که سرزمین ما ایران با ذخایر علمی فرهنگی چندهزارسالۀ خود، خاستگاه و کانون معارف و تجربیات اصیلی بوده که همچنان مورد توجه و زبانزد پژوهشگران عالم است. با ظهور اسلام، به ویژه در سایه معارف اصیل و بی‌نظیر مکتب تشیع در کشور ایران، عرفا، حکما و اندیشمندانی تولد یافته و به کمال عزت انسانی رسیده‌اند که تعالیمشان همواره بر فراز قلل اندیشه‌های جهانیان نورافشانی می‌کند. از جملۀ این بزرگ‌مردان مولانا سیدشمس‌الدین محمد بن ملک‌داد تبریزی، عارف بلندمرتبۀ تبریز و دلیل راه و مربی مولانا جلال‌الدین بلخی است.

بستر مطالعه و کشف رموز از مقالات شمس الدین تبریزی، مجموعۀ گفتارها و پرسش و پاسخ‌هایی است که بین او و مولانا و سایر مریدان و منکران حاضر در مَدرَس او به وجه گفتگو یا مناظره انجام شده و بعداً توسط ایشان هم به صورت جملات منقطع با بریدگی‌ها و عبارات نامفهوم و بی‌نظم یادداشت و جمع‌آوری شده است. مضامین گفتارهای شمس حکایت از اعتقادات، تجربیات، آموزه‌های اخلاقی و حالات گوناگون معرفتی او در مواجهه با رفتارهای جامعۀ پیرامونش دارد که گاه با تمثیل‌هایی استثنایی همراه شده است.

مهم‌ترین رویداد تاریخی در مقالات شمس در بخشی از این کتاب به وقوع پیوسته است و مؤلف در آن کوشیده مفاهیم و لطایف رمزی و معرفتی بسیار مهم آن را به خواننده بشناساند.

روانشاد استاد والی ـ مؤلف این کتاب ـ در سال 1374 شرحی بر رمزگشایی پاراگراف «الله اکبر» نگاشته که خوانندگان برای آشنایی با این کتاب، این شرح را مورد توجه، مطالعه و مقایسه قرار دهند.

از آنجا که نثر این کتاب به زبان فارسی عهد شمس الدین است و خواننده در بسیاری موارد با اصطلاحات و تعابیر رایج عهد او در قرن هفتم هجری روبرو می‌شود، بنابراین برای آسانی مطالعه و بهره‌وری بیشتر از مفاهیم و موارد مطروحه در این مجموعه به زیر‌نویس‌های هر متن ارجاع شده است.

در این کتاب ابتدا متن هر گفتار از مقالات شمس به رنگ تیره آورده شده و سپس متن رمزگشایی‌شده با رنگ قرمز آورده شده است.

دربارۀ سیر تهیۀ کتاب در مقدمه آمده است: به گفتۀ استاد والی در تاریخ اول فروردین ماه 1352 که تمام کتاب‌فروشی‌ها و برخی کیوسک‌های روزنامه‌فروشی کتاب «خط سوم» را آمادۀ فروش داشتند، او چند جلد از این کتاب را برای خود و دوستانش تهیه و در طی یک هفته شبی صد صفحه از این کتاب هفتصدصفحه‌ای را خواند و به دنیال آن با تهیۀ مقالات شمس تبریزی شروع به مطالعۀ آن کرد. ایشان در این باره همیشه اذعان داشت: به دست گرفتن مقالات همان و ماندن و اقامت دائم بنده به مدت پنج سال در دفتر کارم همان. به محض دیدن اولین جملۀ کتاب، به قول شاعر: «تو گویی که گوشم بر آوای اوست» حلقه‌های مفقودۀ مابین حروف و کلمات و عبارات ناقص به تدریج کشف می‌شد و پس از افزودن به متن مربوطه، آن را انسجامی منطقی می‌بخشید و معنی و مفهوم هر پاراگراف را تکمیل می‌کرد. به این ترتیب با مداقه طولانی چند ساله در این کتاب، تمامی حلقات مفقوده پاراگراف‌های نارسا کشف شد و عبارات و جملات با معانی و مفاهیم و آموزه‌های روشن و آشکار به ظهور رسید.

برای نمونه مقالۀ چهارم از مقالات شمس اینگونه رمزگشایی شده است:

متن اصلی:

هله این صفت پاک ذوالجلالست و کلام مبارک اوست ...

متن مکشوفه:

هله، نیز خود این را بدان! که ما هرگاه از اینگونه بیان‌ها که بر تبیین حق کردیم، ولو به هرگونه کلامِ حتی هزل‌نما که بوده باشد، جمله را عنایتی از پرتو فیض باری‌تعالی می‌دانیم که خود، ما را در عام معنا کرامتی عظیم از صفت پاک ذوالجلال است، نه لاغ و استهزاء دور از حکمت این و آن! و همه از اثر پرتو تربیت قرآن کریم و برکت کلام مبارک اوست جلّ و علا ..... .