۲۷۱۶
۶۵۱
گلشن محمود (در شرح احوال تعدادی از پسران و نوادگان فتحعلی شاه) به ضمیمه تاریخ ملک‌زادگان تخمه خاقان نوشته ایرج میرزا قاجار

گلشن محمود (در شرح احوال تعدادی از پسران و نوادگان فتحعلی شاه) به ضمیمه تاریخ ملک‌زادگان تخمه خاقان نوشته ایرج میرزا قاجار

پدیدآور: محمود میرزا قاجار مصحح: میرهاشم محدث ناشر: سفیر اردهالتاریخ چاپ: ۱۳۹۴مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۵۵۰شابک: 9ـ312ـ313ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۱۹۹

خلاصه

این کتاب تذکره‌ای است خانوادگی در شرح احوال پسران فتحعلی شاه قاجار.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

این کتاب تذکره‌ای است خانوادگی در شرح احوال پسران فتحعلی شاه قاجار. مؤلف آن محمود میرزا قاجار پسر پانزدهم فتحعلی شاه قاجار است که این کتاب را به تصریح خود در سال 1236 هـ. ق تألیف کرده و دربردارندۀ شرح حال و منتخب اشعار 48 نفر از پسران فتخعلی شاه ـ که برادران مؤلف هستند ـ و شش نفر از نوه‌های او و شرح حال دقیق و نسبتاً مفصلی از خود مؤلف است.

محمود میرزا پسر پانزدهم فتحعلی شاه متولد سال 1214 قمری از بطن مرمی خانم اسرائیلیه از شاهزادگان باسواد و صاحب تألیفات متعدد بود. در سال 1238 قمری حاکم نهاوند بود و سال 1241 حاکم لرستان شد. مدت حکومت لرستان او ده سال یعنی تا فوت فتحعلی شاه قاجار طول کشید. در نهاوند در ایام حکومتش قلعۀ روئین دز را بنا کرد. پس از اینکه محمدشاه در سال 1250 به تخت پادشاهی نشست، بسیاری از شاهزادگان که فرزندان بلافصل فتحعلی شاه بودند، مایل به تمکین از وی نبودند. میرزا ابوالقاسم قائم مقام صدراعظم محمدشاه آنان را به عناوین مختلف یکی پس از دیگری به تهران آورد که وی هم از آن جمله بود. پس از مدتی تحت نظربودن در تهران به اردبیل تبعید و در آنجا زندانی شد و پس از فرار تعدادی از شاهزادگان از زندان در اردبیل، به تبریز برده شدند و در آنجا با مراقبت و مواظبت بیشتری تحت نظر قرار گرفتند و به مرور ایام بیشتر آنان در آنجا درگذشتند. سال فوت وی معلوم نیست؛ اما بنابر نوشتۀ شیخ آقابزرگ طهرانی ت اسال 1271 در قید حیات بوده است.

محمود میرزا از فرزندان باسواد و فاضل فتحعلی شاه بوده که در مقدمۀ "سفینة المحمود" 21 کتاب از او نام برده شده است؛ از قبیل: منتخب المحمود، سفینه المحمود، مخزن محمود، تحفۀ شاهی، سنبلستان، مرآت محمدی، تاریخ صاحب‌قرانی، بیان المحمود، رؤیای صادقه، پروردۀ خیال، محمود المراثی، گلشن محمود و ... .

میرزا فضل‌الله خاوری حسینی شیرازی که از برکشیدگان دودمان قاجار و چندسال ندیم میرزا محمود بوده، دربارۀ مخدوم خود می‌نویسد: «نواب محمود میرزا از بطن مستورۀ بنی اسرائیلیۀ شیرازیه و در مراحل جلالت و بزرگی صاحب قانون و رویه است. شاهزاده‌ای است غیور و پیوسته سرمست از بادۀ غرور. باوجود خویش احدی را در روزگار خویش موجود نمی‌شمارد و از مقام سلطنت پای فروتر نمی‌گذارد و در محفل ملک‌زادگان از ایشان دور نشسته حرفی از لا و نعم به زبان نمی‌راند؛ زیرا که احدی را قابل مخاطبت خویش نمی‌داند ... در اکثری از فنون کمالات تتبعی کامل به هم رسانیده خاصه در فن نظم و نثر که سرآمد امثال و اقران گردیده است. تألیفات بسیار در نظم و نثر ترتیب داده و رسم تازه‌ای در بنای سخنوری نهاده است».

میرزا محمود در این تذکره ابتدا شرح حالی از هرکدام از فرزندان فتحعلی شاه را آورده و سپس به ذکر اشعاری چند ـ در صورت موجود بودن ـ از آنها بسنده نموده است. بعضی از کسانی که وی از آنها در این تذکره نام برده، این افراد هستند: نواب محمدعلی میرزا، نواب محمدقلی میرزا،نواب نایب‌السلطنه عباس میرزا، نواب حسینعلی میرزا، حسنعلی میرزا، علینقی میرزا، علیشاه ظل السلطان، محمدرضا میرزا، ایرج میرزا، سلیمان میرزا، بهمن میرزا، محمدباقرخان، موسی خان، حسینقلی خان و ... .

نسخ مورد استفادۀ مصحح برای این کتاب به ترتیب عبارتند از:

1. نسخۀ خطی شماره 2349 ف کتابخانۀ ملی: این نسخه به خط نستعلیق توسط محمدقلی لاریجانی نوشته شده و در این تصحیح با حرف «ل» مشخص است.

2. نسخۀ خطی شمارۀ 95 ف کتابخانۀ ملی: این نسخه به خط نستعلیق در 65 برگ 15 سطری است که احتمالاً در اوایل قرن سیزدهم نوشته شده و با حرف «ی» در این تصحیح نمایان است.

3. فیلم شماره 2863 و عکس 6094 کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران با حرف «ک».

4. نسخه خطی شماره 14195 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی: این نسخه به خط شکسته نستعلیق ساده، بدون نام کاتب و تاریخ کتابت، با عناوین شگرف و داخل زمینه زرین در 98 برگ 11 سطری است و در اینجا با علامت «م» مشخص شده است.

دومین رساله‌ای که در این کتاب آورده شده، عنوان «تاریخ ملک‌زادگان تخمۀ خاقان» یا شجره‌نامۀ قاجار نام دارد. این رساله به قلم ملک ایرج میرزا است که در شرح احوال برادرانش نوشته شده است. ملک ایرج میرزا پسر بیست و هفتم از زن چهل و هفتم فتحعلی شاه به نام شاه پری خانم ملقب به سردار است که در فن موسیقی نام‌بردار بوده و اصلاً زردشتی است.

ترتیب شرح حال‌ها در این رساله الفبایی است و در حسنعلی میرزا که شانزدهمین نفر است پایان می‌پذیرد. این رساله پس از سال 1289 هـ.ق نوشته شده است؛ چون در شرح حال داراب میرزا پسر سوم بهمن میرزا می‌نویسد: «سنۀ 1289 در طهران مرحوم شد».

از این رساله تنها یک نسخه موجود است که متعلق است به کتابخانۀ مجلس سنا که به شماره 593 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. این نسخه به خط نستعلیق در سده 14 هجری کتابت شده و دارای 24 برگ است.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

آرش خازنی

موضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینی

خرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینه‌های طنز بوده که باید به‌جد مورد تحقیق و پژوهش قرار می‌گرفت. نو

منابع مشابه بیشتر ...

فیروزشاه‌نامه: دنبالۀ دار‌اب‌نامه بر اساس روایت محمد بیغمی (ویراست جدید)

فیروزشاه‌نامه: دنبالۀ دار‌اب‌نامه بر اساس روایت محمد بیغمی (ویراست جدید)

ناشناس

این متن در شرح جهانگیری و جنگ‌های فیروزشاه پسر داراب و برادر دارای دارایان است. در این مجلد بخشی بسی

قرآن قدس: ترجمه‌ای کهن از قرآن (دو جلد) بر اساس دست‌نوشت کتابخانۀ آستان قدس رضوی (شمارۀ 54)

قرآن قدس: ترجمه‌ای کهن از قرآن (دو جلد) بر اساس دست‌نوشت کتابخانۀ آستان قدس رضوی (شمارۀ 54)

مترجمی ناشناس

از میان ترجمه‌های قرآن، قرآن قدس که در یکی از حوزۀ جغرافیایی سیستان قدیم نوشته شده است، از داشته‌های

دیگر آثار نویسنده

بیان المحمود؛ تذکره‌ای در فن مشاعره (به سال 1240 هـ ق)

بیان المحمود؛ تذکره‌ای در فن مشاعره (به سال 1240 هـ ق)

محمود میرزا قاجار

بیان‌المحمود تذکره شعرای دوره قاجاریه است، اما نه مانند تذکره‌های رایج دیگر.