معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب جُنگی است از جستارها و نوشته‌هایی که نویسنده در یک سال اخیر به نگارش درآورده است؛ دیرترین تاریخ این نوشته‌ها شهریور 1393 و نزدیک‌ترین آن شهریور 1394 است.

پیکرۀ کتاب همان است که در پاره‌ای از دیر کتاب‌های جنگینه مؤلف دیده می‌شود؛ کتاب‌هایی که از اخگر تا اختر و شگرف و شگفت و پرند و پلاس.

این کتاب دارای سه بخش است:

1. جستارها: در این بخش یازده جستار در زمینه‌هایی چند در ادب‌دانی و سخن‌سنجی و زبان‌شناسی تاریخی ایرانی گردآوری شده است.

2. نوشته‌های کوتاه نگارین: در این بخش که گونه‌ای ادبی است، نوشته‌هایی هنرورزانه جای گرفته است که دربارۀ نوروز و بهار و جز آن به خواست سردبیران ماهنامه‌ها و روزنامه‌ها نگارش یافته است.

3. دیباچه‌ها: در این بخش دیباچه‌هایی آورده شده که نویسنده برای کتاب‌ها نوشته است.

اولین جستار این کتاب که برای نخستین بار در این کتاب منتشر شده، کندوکاوی پدیدارشناختی در دبستان‌های ادبی است. مؤلف در قسمتی از این جستار می‌نویسد: «دلخستگان بیزار از دبستان عراقی کوشیدند که سامان و سویمندی پیام را دیگرگون سازند و آن را در راهی نو دراندازند: خاستگاه پیام و بسترهای پندار آنچنان اندیشه‌ای و دانشورانه گردیده بود و از سویی دیگر آنچنان برساخته و زیورگرایانه که جهانشناسی ناب و نژادۀ سخنوری را که جهانشناسی پندارینه است، به زبان می‌آورد و آسیب می‌رسانید و فرو می‌پوشید. پایگاه‌های پیام و بسترهای پندار و به ناچار جهانشناسی پندارینه، در دبستان عراقی با بن‌مایه‌های بیگانه و ناهمگون و بی‌پیوند با این جهانشناسی در می‌آمیخت و در زمینه‌های به کار گرفته می‌شد که در مرزهای باریک و گوهرین جهانشناسی پی افکنده و استوارگشته بر پندارهای ناب و آزمونهای راستین و سرشتین شاعرانه نمی‌گنجیدند».

در بخش سوم کتاب نیز یادداشتی با عنوان «کهنی که نو می‌شود» آمده که در قسمتی از این یادداشت دربارۀ "سمک عیار" آمده است: «یکی از گیراترین و گزیده‌ترین و گران‌ارج‌ترین داستان‌های گفتاری به نوشتار درآمده، داستان سمک عیار است. این داستان را فرامرز خداداد ارّجانی بر پایۀ گفته‌های داستان‌گویی ناشناخته فراهم آورده است که نام او را در داستان صدقۀ ابی‌القاسم یاد کرده است. چهرۀ بنیادین و قهرمان داستان، بدان سان که نام آن نیز آشکار می‌دارد، عیاری است چالاک و چاره‌گر که هزاران بند و ترفند نغز و شیرین در آستین دارد و کمابیش به هر کار تواناست. او کورترین و فروپیچیده‌ترین گره را به سرانگشت چاره می‌تواند گشود و دشوارترین و رنج‌بارترین کارهای فروبسته را، به هر پایه آزارنده باشند، بی‌هیچ بندوباز دارنده، به سامان و سرانجام می‌تواند رسانید. سمک که شیرین‌کاری‌های او گاه بس شگفت است و ناب و نازک و بانمک، نمونه‌ای است بهین و بَوَنده (کامل) از شبروان جوانمرد و راد و عیاران شگرف‌کردار و فرخ‌نهاد ایرانی که با شگردها و شیوه‌هایی در برون ناپسند و ناروا و نکوهیده، لیک به راستی و در بن، درست و بداد و مردم‌دوستانه، داد ستم‌رفتگان و  ناتوانان را از ستمگران زورمند و ساستاران (مستبدان) درنده خوی دُروَند (پلید) می‌ستانده‌اند».

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت آغازین

* بخش اول: جستارها

شکفتن در دست

نارنجستان ناخودآگاهی

ناچیز، پندارخیز و شگفتی‌انگیز نیز

آشیان یا آستان

دمی در موِستان بیخودی

غنده و گنده

از هِشت تا «ول»

رخش در رخت

کُرد و کاره

تافته‌های بهین‌یافتۀ نویافته

راز روز در دل شب

* بخش دوم: نوشته‌های کوتاه‌نگارین

پیرنگ رنگ و نیرنگ

رستخیز شورانگیز

نوروز کرمانشاه

کرمانشاه، شهر شاهوار ماه

* بخش سوم: دیباچه‌ها

فرّخا ساز و سرود! خرّما رامش و رود

هماره زندۀ زیبنده در نگاره

دیرسال؛ لیک در تازگی و تری بی‌همال

راز رندی حافظ

بست و گشاد نهاد و یاد

سود و سودای سخن پارسی

شیر در کام خرس

چارانه‌های بهارانه

بستاییم سپاهیان را یا بنکوهیم؟

چمنی از چکامه‌های چمان

از خانه به خدای

کهنی که نو می‌شود

تابی از آفتاب

دیرینۀ دلنشین

* فرهنگ واژگان