المعجم الصوفی؛ دانشنامه اصطلاحات ابن عربی، الحکمة فی حدود الحکمة
خلاصه
این کتاب به شرح 706 اصطلاح نزد ابن عربی میپردازد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
ابن عربی را میتوان به حق بزرگترین و برجستهترین بنیانگذار نظام عرفان فلسفه یا فلسفه عرفانی یا حکمت الهی عرفانی در تاریخ اسلام به شمار آورد. جهانبینی ابن عربی، بیش از هر چیز، عرفان زیسته و اندیشیدۀ اوست. او بیآنکه شناخت عقلی و نظری را منکر شود یا آن را نامعتبر بشمارد، در واپسین مرحله به اصالت آن باور ندارد و اصالت شناخت و آگاهی را به کشف و شهود منحصر میکند.
ابن عربی را میتوان قطب کلمات و اصطلاحات صوفیه دانست. او با بررسی هر کلمهای از متون ارباب تصوف آن را به تکامل میرساند. مضمون برخی از کلمات مانند توکل، استقامت و ... را از وجود منطقی و عقلی به وجود واقعی انتقال میدهد؛ برای مثال توکل در تصوف پیشین اشارهای ذاتی است که صاحبش را با صفت خاصی برتری میبخشد، به طوری که شخص بدون توکل آن برتری را ندارد؛ اما ابن عربی پس از بیان معنای توکل نزد پیشینیان، ما را به دیدگاه خاصی میرساند و آن متمایزنکردن متوکل از غیرمتوکل است. در مسیر واقعیت هر انسانی ـ چه بخواهد و چه نخواهد ـ متوکل است؛ زیرا فاعل حقیقی برای هر چیز و در هر چیز خداوند است.
بسیاری از کلمات که اشارات نفسانی، عرفانی، اجتماعی و اخلاقی دارند را به قلمرو و حوزۀ وجود وارد میکند. از تصدی نیکی و زیبایی جدایش میکند تا مقصود خویش از وجود کیانی را بیان کند؛ برای مثال نظر تصوف پیشین به «فنا و بقا»، حالات مشخص نفسانی و روحی است؛ اما شیخ اکبر در مرحلۀ دوم آن دو را به حیطۀ وجود بالا میبرد. از دیدگاه او فنا و زوال وجود و سپس بازگشت وجود است. بدین ترتیب این دو کلمه از میدان آگاهی و احساس به میدان وجود عینی انتقال مییابند.
برخی از کلمات را به صورت معرفه یا نکره به کار میبرد، به گونهای که در آنها تناقض و ناسازگاری احساس میشود؛ اما اکر اساس استنباط او را بدانیم، جابجایی معرفه و نکره را تصدیق میکنیم.
هر معنای مشخص و مصطلحی که در نظام فکری او یافت شود، در حال حرکت به بالاست و عروج میکند. کلمه از دیدگاه او در یک محدوده آرام نمیگیرد، بلکه در هر جریانی رنگهای مختلف میگیرد و هر رنگی مرحلهای از مراحل تجربه محسوب میشود.
برخی از کلمات نزد ابن عربی یافت میشود که آفریدۀ تجربۀ شخصی وی نیست، بلکه او ناقد آنهاست. عباراتی مانند اله معتقدات، اله مجعول، اله مخلوق و ... اینها اصطلاحاتی نیست که در وضع و حالت او زاده باشد، بلکه تنها منسوب کردن یا عمل «تسمیه» است.
برای احاطهیافتن به این اندیشههای شیخ اکبر از میان تألیفات او این کتاب بیرون آمده تا ترکیب مشخص و زندهای آفریده شود از آنچه مراد اوست.
خانم دکتر سعاد الحکیم یکی از استوانههای تصوف در دانشگاه لبنان است. وی دکترای خویش را از دانشگاه قدیس یوسف در سال 1977 دریافت کرد و از آن پس به تدریس در این حوزه پرداخته است؛ ایشان آثار بسیاری را تاکنون در حوزۀ تصوف به انتشار رسانده که «المعجم الصوفی، الحکمة فی حدود الحکمة» که ترجمۀ آن در این کتاب آورده شده، یکی از این موارد است.
با نگاهی اجمالی به این کتاب میتوان بهخوبی دریافت مؤلف در ریشهیابی حقیقی واژگان بسیار کوشیده و سیر تاریخی و ادبی واژه را بهخوبی بیان کرده است. مؤلف در این میان لغات ویژهای را برگزیده و چنانکه موردنظر ابن عربی بوده بازنمایانده است. او عمدتاً واژهها را با کاربردی مخصوص و مطابق با دیدگاه شیخ شرح داده که میتوان تفاوت آن را با کاربرد واژه به نیکی دریافت. بدون آنکه خود را به درازگویی دچار کرده باشد، جان مطلب را در اختیار خواننده قرار میدهد و وی را با موردنظر ابن عربی آشنا میکند؛ زیرا بخش سوم فرهنگ خود را که در ذیل هر واژه آورده است، به بیان و نقل بخشی از متون ابن عربی اختصاص داده است تا خواننده بتواند با متن اصلی آثار او نیز آشنا شود.
مؤلف با آنکه میتوانست تنها به بیان معنای عرفانی واژه بسنده کند، تلاش کرده معنای اصلی واژه را از دیدگاه زبانشناسی بیان کند و در پی آن کاربرد همین واژه را در قرآن نیز بیان میکند و با این بیان میتوان با جابجاشدن مفهوم و معنای واژه نیز آشنا شد که در زبانشناسی نوین، کاربرد یک واژه از سوی واضع تا چه میزانی میتوان معنا را دستخوش دگرگونی و تغییر کند.
تحقیق در این کتاب دربارۀ هر واژهای با معنای لغوی آن آغاز شده است. با این کار ذهن خواننده با معنایی که ابن عربی از واژه در نظر داشته، آشنا میشود. سپس معنای آن بسیط و خالص بیان شده تا آیینهای برای اصطلاح شیخ اکبر باشد. فرهنگ لغتی که اساس کار بر آن قرار داده شده، «معجم مقابیس اللغة» نوشتۀ احمد بن فارس است. در مرحلۀ دوم معنای کلمه در قرآن بررسی شده است. و سرانجام در مرحلۀ سوم به طور مشخص به معنای موردنظر ابن عربی پرداخته شده است که این کار با رجوع به همۀ آثار او انجام شده است.
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
دیگری: مجموعه مقالات همایش بزرگداشت روز جهانی فلسفه سال 1400
گروهی از نویسندگان به گردآوری و ویرایش: رضا کوهکنفلسفه و فلسفیدن امری است جهانی. و روز جهانیِ فلسفه فرصتی است برای اندیشیدن به این دستآورد بشری و ار
مجموعه آثار ابنخفیف شیرازی (دو جلد)
ابنخفیف شیرازیاین کتاب مجموعۀ آثاری است که تا کنون از ابنخفیف به دست آمده است؛ این آثار در دو جلد گردآوری شده است
نظری یافت نشد.