پرتو خرد
خلاصه
این کتاب دربردارندۀ بخشی از مقالات و سخنرانیها و گفتگوهای استاد دینانی است که زیرنظر ایشان جمعآوری شده و به حسب موضوع ترتیب یافتهاند.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
پرسش راز دانایی و فرزانگی انسان اندیشمند است. او به مدد تفکر، پرسش را میآفریند و بدین سبب آن را فضیلت دانستهاند؛ زیرا مسبوق به غیبت و گفتگوی با عقل و خردمندی است. در کنار استدلال و برهان، معرفت قلبی نیز موجب تأله میگردد و از اینرو در فلسفه اسلامی، صداقت و تخیل پویا و تصفیه و تهذیب نفس، لازمه سلوک باطنی و اشراق فلسفی در جذبه ادراک حضوری حکمت و معارف الهی است. کلمه صداقت نهتنها یک اصطلاح بلکه صفت نفس حکیم است. شور و هیجان مبتنی بر القای مسلمات و مشهورات در اذهان بسیط آدمیان که میان بیم و امید برای نیل به حقیقت تلاش میکنند، برآمده از بنیاد مکر و سفسطه و مغالطه اهل جدل است تا آسایش را که میوۀ جان آدمی است و به تعبیر دینی همان «اطمینان» است، مکدر کنند.
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی استاد برجستۀ فلسفۀ اسلامی در دانشگاه تهران، از شاگردان برجستۀ حوزۀ درس علامه طباطبایی در حکمت و معرفت بوده و سالهای گذران زندگی خود را به تعلیم و تعلم اختصاص دادهاند. با حضور ایشان فلسفۀ اسلامی مجال بیشتری برای تطبیق با دیگر حوزههای فکری و فلسفی یافت. موضوع و مضمون اساسی نوشتههای ایشان، اندیشه وجود است و چهرۀ دلپذیر عقل، درونمایه آنهاست. نثر فلسفی ایشان در عین سادگی و دلنوازی، سحرآساست و سهولت و صلابت از خصوصیات بارز آن محسوب میشود. در حقیقت این نوشتهها نه تنها زبان فلسفه اسلامی را تغییر داد، بلکه تمهیدی مؤثر و خجسته در تطبیق مسائل فلسفه اسلامی و فلسفه مغربزمین به شمار میرود. در واقع ایشان با تشخیص نوع زبان و اندیشۀ عصر خود افقی را گشود که نخستین رهرو آن خود ایشان بود و از آن پس بسیاری از دوستداران فلسفه اسلامی طالب تفکر در آن طریق شدند.
این کتاب دربردارندۀ بخشی از مقالات، سخنرانیها و گفتگوهای استاد دینانی است که زیرنظر ایشان جمعآوری شده و بر حسب موضوع ترتیب یافتهاند. تنوع و تمایز آنها از یکدیگر جذابیت خاصی به این مجموعه بخشیده که انتشار آن مرهون لطف بسیاری از اهل فرهنگ است.
مصاحبههای عبدالله نصری با ایشان درباره برخی فیلسوفان مسلمان: ابوالحسن عامری، غزالی، ابن باجه، ابن طفیل، ابوالبرکات بغدادی و مدرس زنوزی بخشی از مباحث این کتاب است. چهار مقاله دیگر با نامهای «حکمت متعالیه ملاصدرا در آینه حدیث»، «عقلانی بودن اسماء و صفات خدا از دیدگاه قاضی سعید قمی»، «عالم مثل از دیدگاه هانری کربن» و «عالم خیال از نظر ابن عربی و مولوی» نیز در این دسته به شمار میرود.
سه مقالۀ «فلسفه و اخلاق»، «تأثیر فلسفه و حکمت متعالیه اسلامی در فلسفه غرب» و «ادبیات مفهومی برای رستگاری» گفتگوهایی است که استاد دینانی یکی از شرکتکنندگان است.
سخنرانیها و مقالهها و مصاحبهها درباره مسائلی که دغدغههای همیشگی ایشاناند، از دیگر مباحث شکلدهندۀ این کتاب هستند: «دیدار عشق و عقل در تفکر اسلامی»، «عقل و تجربه دینی»، «سلوک در راه عقل و مسئولیتپذیری»، «فلسفه اسلامی چیست؟»، «فلسفه اسلامی ممکن یا ناممکن؟»، «تفکر فلسفی از ابن سینا تا عین القضات همدانی».
از دیگر مطالب کتاب میتوان اشاره کرده به دو مصاحبه کوتاه درباره زندگی مرحوم سیدجلالالدین آشتیانی و یک سخنرانی درباره «مقام اندیشه نزد مولانا جلال الدین مولوی» و دو سخنرانی در زمینه «فلسفه تطبیقی». ویراستار کتاب، این دو سخنرانی را مهم تشخیص داده و در یادداشتش از «تمهیدی مؤثر و خجسته در تطبیق میان فلسفه اسلامی و فلسفه مغرب زمین» سخن گفته است. در یک سخنرانی با نام «سقراط و پرسش وجودی» که نخستین بخش کتاب هم قرار داده شده است، دکتر دینانی «خودت را بشناس» سقراط را اعلام برائتی از اصالت ماهیت شمرده و سپس او را با حلاج مقایسه کردهاند.
در مقالۀ «عالم خیال از نظر مولوی و ابن عربی» ایشان میگوید: «به طور کلی میتوان گفت در نظر مولوی، جهان بر خیال استوار شده و صلح و جنگ نیز از نیروی خیال ناشی میگردد؛ چنانکه میگوید:
نیست وش باشد خیال اندر روان تو جهانی بر خیالی بین روان
بر خیالی صلحشان و جنگشان وز خیالی فخرشان و ننگشان
محیالدین بن عربی نیز در مورد نیروی خیال داد سخن داده و عالم خیال را گستردهترین جهان به شمار میآورد. در نظر این عارف روشنضمیر، عالم خیال چنان وسیع و گسترده است که حتی امور محال و ممتنع نیز در آن تحقق میپذیرد».
«مقام اندیشه نزد مولانا جلالالدین مولوی» ویراستۀ سخنرانی استاد دینانی به مناسبت بزرگداشت مولانا است. ایشان در این سخنرانی میگوید: «مولانا در یک محیط اشعری بزرگ شد، اما عارف بود و اشعری باقی نماند.... اشعریت در پرتو عرفان محو میشود. درست است که اشعریت هم قائل به اصالت اراده است؛ ولی اراده مطلقی که عارف قائل است آن است که هیچ چیز را در حق میبیند و با آنکه یک متکلم اشعری میبیند، از زمین تا آسمان تفاوت دارد. بنابراین دشمن مولانا همین فکر بوده است. کسانی که با او مخالفت میکردند، صاحب این فکر بودهاند. او دربارۀ اندیشه هم صحبت میکند. همه فکر میکنند مولانا عارف بوده و با اندیشه سروکار ندارد. همۀ مثنوی اندیشه است». در ادامه ایشان با استناد به چند بیت از مثنوی، به جایگاه اندیشه نزد مولانا پرداخته و آن را بیان کرده است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
سقراط و پرسش وجودی
فلسفه و اخلاق
دیدار عقل و عشق در تفکر اسلامی
عقل و تجربه دینی
سلوک در راه عقل و مسئولیتپذیری
فلسفه اسلامی چیست؟
فلسفه اسلامی؛ ممکن یا ناممکن؟
تفکر فلسفی از ابن سینا تا عینالقضات همدانی
ابوالحسن عامری
غزالی
ابن باجه
ابن طفیل
ابوالبرکات بغدادی
فلسفه نوری سهروردی
حکمت اشراق (1)
حکمت اشراق (2)
خمیرۀ ازلی یا حکمت جاودان از نظر سهروردی
خویشاوندی معنوی نیچه و سهروردی
عقل مطرود
عالم خیال از نظر ابن عربی و مولوی
مقام اندیشه نزد مولانا جلالالدین مولوی
حکمت متعالیه ملاصدرا در آینۀ احادیث
تأثیر فلسفه و حکمت متعالیه اسلامی در فلسفه غرب
عقلانی بودن اسماء و صفات خدا از دیدگاه قاضی سعید قمی
مدرس زنوزی
عالم مثال از دیدگاه هانری کربن
به یاد سیدجلالالدین آشتیانی
سیدجلالالدین آشتیانی، صدراشناس بیبدیل
ادبیات، مفهومی برای رستگاری
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
منابع مشابه بیشتر ...
فرهنگ واژههای فصوص الحکم
محییالدین ابن عربی با برگردان و پژوهش قاسم میرآخوریاز ویژگیهای تصوف ابن عربی رازگونگی و پوشیدگی است، به گونهای که برای همۀ مردم آشنا نیست و تنها برگز
شرح التسویة بین الافاده والقبول؛ رساله در وحدت وجود ابن عربی
محبالله اللهآبادیرساله «التسویه» رساله کوچکی است که لب آرا و عقاید شیخ را در مسئله وحدت وجود باز مینمایاند.
نظری یافت نشد.